Amaliy mashg‘ulot О‘quvchilarning jismoniy rivojlanishini gigiyenik baholash

 
Somatoskopiya 
1. Tashqi qoplam. Terining elastikligini bilish uchun bosh va 
kо‘rsatkich barmoqlar bilan teri yuqoriga tortib qо‘yib 
yuboriladi. 
2. Muskullar. Muskullarni ushlab kо‘rib uni yaxshi rivojlangan 
yoki yaxshi rivojlanmaganini bilish mumkin.  
3. Suyak skeleti. Suyaklarni ushlab kо‘rib yirik yoki nozik 
ekaligini bilish kerak. 
4. Oyoqlar shakli. Oyoqlar shakli N, O va X shaklida bо‘ladi. 
Normal oyoqlarda son, boldirlar, tizzalar bir-biriga tegib 
turadi. O- shaklida tizza bilan oyoq panja bir-biriga tо‘g‘ri 
kelmaydi. X- shaklida tizza ichkariga bukilgan bо‘ladi. 
5. Kо‘krak qafasi shakli. Uch xil kо‘krak qafasi shakli farq 
qilinadi. 1-konik, 2-silindrik, 3-yassi.  
Konussimon kо‘krak qafasi muskullari rivojlangan odamda 
bо‘ladi. Yassi kо‘krak qafasi muskullari yaxshi rivojlanmagan 
odamlarda 
kuzatiladi.Silindrik kо‘krak qafasi normal 
hisoblanadi. 

---

6.Qaddi-qomat.Qaddi-qomat bosh, yelka kamari, kо‘krak 
qafasining shakli, umurtqa pog‘onasi, qorin, tos kamari, 
muskul va nerv tizimiga bog‘liq bо‘ladi. 
Normal qaddi-qomatda bosh tо‘g‘ri joylashadi, yelka biroz 
orqada, umurtqa pog‘onasi normal egriliklarga ega, kо‘krak 
qafasi silindr yoki konus shaklida bо‘ladi. 
Fiziometriya 
1. Yelka oldi muskullari kuchini о‘lchash uchun dinamometr 
asbobidan foydalaniladi.Dinamometr oldin о‘ng qо‘lga olinib 
bir urinishda bor kuch bilan siqiladi,sо‘ng chap qо‘l bilan ham 
bor kuch bilan siqiladi. Natija daftarga yozilib, 2-jadval bilan 
solishtiriladi. 
2.О‘pkaning tiriklik sig‘imini о‘lchash. 
Ishdan maqsad: о‘pkaning tiriklik sig‘imi aniqlanadigan 
spirometr bilan tanishish va о‘pkaning tiriklik sig‘imini о‘lchash 
usulini о‘rganishdan iborat. 
Odam 
normal 
nafasolganda, 
о‘pkaga 500-600 ml. 
havokiradivashunchahavoyanatashqariga 
chiqadi. 
Bu 
havonafasolishhavosideyiladi. Normal nafasolingandankeyin, 
yana 
1500 
ml. 
havoolishmumkin. 
Bu 
qо‘shimchahavodeyiladi.Shuningdek, 
normal 
nafas 
chiqarilgandankeyinyana 1500 ml. havo chiqarishmumkin. Bu 
havozapasyokirezervhavodeyiladi. 
Chuqurnafas 
chiqarilgandankeyinchuqarnafasolingandaо‘pkagakirganhavo 
miqdoriо‘pkaningtirikliksig‘imideyiladi. 
О‘pkaningtirikliksig‘imi-nafasolishhavosi, 
qо‘shimchavarezervhavoyig‘indisi (500+1500+1500)daniborat 
bо‘lib, u о‘rtacha 3500 ml. gateng. О‘pkaning tiriklik sig‘imi 
kishining jinsiga, yoshiga, kasbiga va sog‘lig‘iga qarab о‘zgarib 
turadi. Qanchalik chuqur nafas chiqarilmasin, о‘pkadagi 
havoning hammasi batamom chiqib ketmaydi; uning bir qismi 

---

о‘pkada qoladi. Bu havo qoldiq havo deyiladi; uning miqdori 
taxminan 1000 ml. ga teng bо‘ladi. О‘pkaning tiriklik sig‘imini 
о‘lchash uchun spirometrdan foydalaniladi. Spirometr ikkita 
silindrdan tuzilgan bо‘lib, uning kattasiga suv tо‘ldirilgan, 
kichigi esa katta silindr ichiga kiritilgan. Kichik silindr katta 
silindr ichida oson harakatlanishi uchun uning yuqorigi berk 
tomoni tosh osilgan ip orqali haltakka birlashtirilgan. Katta 
silindr tubining о‘rtasiga temir naycha о‘rnatilgan bо‘lib, uning 
yuqorigi uchi silindrdagi suvdan bir oz kо‘tarilib turadi, ikkinchi 
uchi esa silindr tagidan tashqariga chiqarilib, rezina naycha bilan 
birlashtirilgan. Agar rezina naycha orqali havo puflansa, kichik 
silindr yuqoriga kо‘tariladi, kirgan havo miqdorini shkalaga 
yozilgan raqamlardan bilish mumkin.