Amaliy mashg‘ulotlar

10-mavzu: Simmetriya tushunchasi bilan tanishish metodikasi ( simmetriya, markaziy simmetriya). Burchakning gradus o‘lchovi.
Reja:
1. Simmetriya tushunchasi bilan tanishtirish.
2. Burchak chiziah va burchak gradusi o`lchovini o`rgatish.

Simmetriya (yun. symmetria — oʻlchovdosh) (matematikada) — 1) tor maʼnoda — S. fazoning a tekislikka (tekislikdagi a toʻgʻri chiziqqa) nisbatan unga tegishli har bir M nuqtaga shunday M‘ nuqtani mos qoʻyuvchi almashtirishki, MM‘ kesma a tekislikka (a toʻgʻri chiziqqa) tik boʻlib, tekislik (toʻgʻri Chizik} bilan kesishish nuqtasida teng ikkiga boʻlinadi. a tekislik (toʻgʻri chiziq) S. tekisligi (oʻqi) deyiladi; 2) keng maʼnoda — S. geometrik F shaklning shunday xossasiki, harakatlanish va qaytishlar natijasida F ning shakl koʻrinishi oʻzgarmay qoladi. Aniqrogʻi, F shaklni oʻz-oʻziga aylantiruvchi ortogonal almashtirish mavjud boʻlsa, bu F shakl S.ga ega (simmetrik) deb yuritiladi (1rasm). S.ning markaziy oʻqqa nisbatan va koʻchirma S.si mavjud. O nuqtaga nisbatan markaziy S. (inversiya) natijasida F shakl birbiriga perpendikulyar uchta tekislikdan ketma-ket qaytish natijasida oʻz-oʻziga aylanadi, boshqacha aytganda O nuqta F ning simmetrik nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalar oʻrtasidir. Oʻqqa (toʻgʻri chiziqqa) nisbatan ltartibli S.da shaklni shu oʻq (toʻkri chiziq) atrofida 360°/" ga teng burchakka aylantirish natijasida oʻz-oʻzi bilan ustmaust keltiriladi. Koʻchirma S.sida shaklni oʻz-oʻziga ustma-ust keltirish uchun u biror toʻgʻri chiziq (koʻchirish oʻqi) boʻylab belgili kesmaga qadar siljitiladi (2rasm). 3) Umumiy maʼnoda S. matematik (yoki fizik) obʼyekt sgrukturasining uning almashtirishlarga nisbatan invariantligini bildiradi. Mas, nisbiylik nazariyasi qonunlari S.si ularning Lorens almashtirishlariga nisbatan invariantligi bilan belgilanadi.

To‘g‘ri va noto‘g‘ri burchaklar
To‘g‘ri burchak modelini hosil qilish uchun har bir o‘quvchi ixtiyoriy shakldagi qog‘oz varag‘ini to‘g‘ri chiziq bo‘yicha buklashi, so‘ngra oldin hosil qilingan bukish chizig‘ining qismlari ustma-ust tushadigan qilib yana bir marta buklashi kerak. Buklangan qog‘oz ochiladi, tekislanadi, bu buklash chiziqlar bo‘yicha to‘rtga bo‘linadi. Hosil bo‘lgan qismlarning har biri to‘g‘ri burchakning model bo‘ladi. Bu modellarni ustma ust qo‘yib, o‘quvchilar hamma to‘g‘ri burchaklar ustma ust tushishiga, ular o‘zaro teng ekaniga ishonch hosil qiladilar. Har qaysi o‘quvchidan bittadan burchak olib, ular qog‘oz varaqlarining shakli har xil bo‘lishiga qaramay teng ekanini ko‘rsatish kerak. O‘quvchilar to‘g‘ri burchak modeli yordamida atrofdagi predmetlardan to‘g‘ri va noto‘g‘ri burchaklarni kitoblardan, daftarlardan, stoldan va boshqa predmetlardan, ko‘pburchaklarning qog‘oz modellaridan topadilar. Burchaklarning to‘g‘ri burchaklar /modeli yordamida atrofdagi predmetlardan to‘g‘ri va noto‘g‘ri/ bilan taqqoslash ustiga qo‘yish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bunda to‘g‘ri chiziq modelini berilgan burchak ustiga ularning uchlari va tomonlari ustma ust tushadigan qilib qo‘yish. Agar bunda qolgan ikkita tomonlari ham ustma ust tushsa, berilgan burchak to‘g‘ri bo‘ladi. Burchaklarni taqqoslash ko‘nikmalarini hosil qilish uchun mustaqil ravishda etarlicha sonda mashqlar bajarishlari, kitoblardan, stoldan, doskadan va boshqa narsalardan to‘g‘ri burchakni topishlari kerak. To‘g‘ri burchakning modeli ko‘pburchaklar haqidagi va ularning xossalari haqidagi tasavvurlarni rivojlantirish vositasidir.