Amaliy mashg‘ulotlar
Download 477.5 Kb.
|
boshl.sinf. metodika oddiy
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1. Boshlangich sinflarda algebra elementlarini o`rgatish metodikasining umumiy masalalari. 2. Sonli va ozgaruvchili ifoda ustida ishlash metodikasi.
Amaliy mashgulot AMALIY MASHG‘ULOTLAR 1-mavzu: Sonli va harfiy ifodalarni o`rgatish metodikasi. Sonli va harfiy ifodalar mavzusini o`rgatishga oid darslarning parchalarini o`tkazish Reja: 1. Boshlangich sinflarda algebra elementlarini o`rgatish metodikasining umumiy masalalari. 2. Sonli va ozgaruvchili ifoda ustida ishlash metodikasi. Boshlangich sinflar dasturida algebra materiali mustaqil bolim sifatida ajratilmagan. Boshlangich matematika kursida agebra elementlarini organish arifmetikani organish masalalari bilan uzviy boglangandir. Hozir amal qilinayotgan dasturga muvofiq oquvchilar matematik ifodalar, sonli tengliklar va tenglamalar haqida boshlangich malumotlar olishlari kerak, xarfiy simvolika, ozgaruvchi bilan tanishishlari, eng sodda tenglama va tengsizliklarni echishni organishlari kerak. Avvalo sonli ifoda tushunchasining mazmunini koraylik. Sonli ifoda tushunchasi boshlangich sinflarda organiladigan tushunchasidir. Algebra elementlariga kiradigan ifoda tushunchasini quyidagicha tariflash mumkin. A) Har bir son sonli ifodadir. B) Agar A va V sonli ifodalar bo‘lsa, u holda A + V, A-V, A ∙ V, A : V ham sonli ifoda bo‘ladi. Ko‘rsatilgan amallarni bajarib, sonlar orasiga qo‘yilgan amallarni bajarib, sonli ifodaning qiymatini topamiz. Masalan: 30 : 5 + 4, 6 + 3 ∙ 2; (7 + 1)-6 bular sonli ifodalardir. Matematik ifoda tarkibidagi sonlar orasiga qo‘yilgan amal belgisi ikki xil ma‘noga egadir. U bir tomondan sonlar ustida bajarilishi kerak bo‘lgan amalni bildiradi, ikkinchi tomondan amal ishorasi ifodani aniqlash uchun xizmat qiladi. Masalan: 7 + 5, 7 ga 5 ni qoshish kerak. 7 + 5 bu 7 va 5 sonlarining yigindisi. Dastur talabiga binoan boshlangich sinf oquvchilari ifodalarni oqishni va yozishni organib olishlari kerak. Ikki va undan ortiq amallarni oz ichiga olgan ifodalardagi amallarni bajarish qoidalarini ozlashtirishlari, arifmetik amallarning xossalaridan foydalanilgan holda ifodalarni almashtirishlar va tanishishlari kerak. Eng sodda sonli ifodalar yigindi va ayirma bilan oquvchilar I-sinfda, II-sinfda esa ular yana ikkita sodda ifodalar kopaytma va bolinma bilan tanishadilar. 3 sonini organishdayoq bolalar (+,-) qoshish va ayirish sozlarini belgilashni tushunib oladilar. Masalan: Oqituvchi bolalarga 2 ta chop va songra yana bitta chopni qolga olishni va choplar nechta bolganini aytishni taklif qiladi va ―ikkiga birni qo‘shib 3 hosil qilindi deb yakun yasaydi. 3 ni qo‘shish va ayirish mavzusini o‘rganishda bolalar yig‘indi terminini bu masalan. 3 + 4 = 7 ko‘rinishdagi ifoda qiymati nomini bildiradi. 3-qo‘shiluvchi; 4-qo‘shiluvchi; 7-yig‘indi. 7 soni bunda qoshishi natijasini bildiradi. Bu misolda 7 sonigina yigindi bolmay balki 4 + 3 ham yigindi ekanini aytadi. 3 qoshiluvchi + 4 qoshiluvchi = 7 yigindi terminining qosh manosini ozlashtirishlari maqsadida masalan: 7 va 2 sonlarining yigindisini toping. 6 sonini 2 sonning yigindisi bilan almashtirib, birinchi qoshiluvchi 4, ikkinchi qoshiluvchi 5 yigindini toping kabi mashqlar beriladi. Ayirma tushunchasini kiritishda ham bu terminning ikki manosi ochib beriladi, yani bir tomondan u ifoda qiymatini bildiradi, ikkinchi tomondan esa ifodaning o‘zini bildiradi. Masalan: 9 kamayuvchi -6 ayriluvchi= 3 ayirma. Ko‘paytma va bo‘linmalar ustida ishlash ham shu kabi bo‘ladi. 4 ko‘paytuvchi ∙ 3 ko‘paytuvchi= 12 ko‘paytma; 20 : 4 = 5 bo‘linma. Songra oquvchilar murakkab ifodalar bilan tanishadilar. Masalan: I sinfda 3 + 1 + 1, 5-1-1, 7-3 + 2, 10-(2 + 3), (6-3) + 2 Bu korinishdagi ifodalar oquvchilarni arifmetik amallar xossalarini va ulardan kelib chiqadigan qoidalarni ozlashtirishga tayyorlaydi. Bolalar berilgan ifodalarni oqish va ularning qiymatini topishga orgatiladi. Ifodalarni yozish va uni oqishga orgatishga tayyorgarlik mashqlaridan. Masalan: 10 soni plyus ishorasi va 4 + 3 yigindidan foydalanib ifoda tuzishni taklif qiladi, bunda bolalar 10 + 4 + 3 yoki 4 + 3 + 10 ifodani tuzishadi. Oqituvchi misolni oqishni taklif qilib uni uchta alohida sondan emas balki 10 soni hamda 4 va 3 sonlarining yigindisidan tuzilganini korsatadi. 10 + (4 + 3). Songra bolalarga 10-(5 + 2), 5 + (7-3), (6-3) + 5, 6-(5-3) ifodalar yuqoridagiga oxshab tuzilishi orgatiladi va bolalar tomonidan oqitiladi. Masalan: 10-(5 + 2) 10 dan 5 va 2 sonlari yigindisini ayiring. 5 + ( 7 -3), 5 ga 7 va 3 sonlarining ayirmasini qoshish (6-3) + 5, 6 bilan 3 ni ayirmasiga 5 ni qo‘shish. II-sinfda ikkita sodda ifodalardan iborat. Ifodalar masalan: (7 + 3)-(4 + 2); (6 + 2) + (1 + 2) so‘ngra 2 sonning ko‘paytmasi va bo‘linmasini o‘z ichiga olgan ifodalar o‘rgatiladi. 3 ∙ 4-6; 16 : 4 + 5 so‘ngra ifodaning qiymati terminlari kiritilib, ifodalarni yozing va ularni qiymatini taqqoslang, ifodalarni taqqoslang kabi topshiriqlar beriladi, hamda amallar tartibi qoidalari orgatiladi, uni ushbu tartibda amalga oshiriladi: A) Oldin qavslarsiz ifodalarda amallarning bajarish tartibi qaraladi, bu holda sonlar ustida yoki faqat birinchi bosqich amallari, qoshish va ayirish yoki faqat ikkinchi bosqich amallari, kopaytirish va bolish bajariladi. Bunda oquvchilar ushbu qoida bilan tanishadilar: agar qavslarsiz ifodalarda qoshish yoki ayirish amallari yoki faqat kopaytirish yoki bolish amallari bolsa, u holda bu amallar qaysi tartibda chapdan ongga qarab bajariladi. B. I va II bosqich amallarni oz ichiga olgan qavslarsiz ifodalarda amallarni bajarish tartibi qoidalari kiritiladi: 3 ∙ 4 + 13, 50-25. Agar ifodada I va II bosqich amallari qatnashgan bo‘lsa oldin II bosqich amallari so‘ngra I bosqich amallari bajariladi. V. Qavsli ifodalarda amallarni bajarish tartib qoidalari qaraladi. Bunda oldin qavs ichidagi ifodaning qiymati topiladi, so‘ngra qavs tashqarisidagi amal bajariladi. So‘ngra ifodalarni o‘qishning yangi formasi bilan tanishtiriladi. Masalan: 50 + 6 ∙ 3 ifodada eng oxirgi amal qo‘shishdir. SHuning uchun butun ifoda yig‘indini ifodalaydi. Bu ―birinchi qo‘shiluvchi 50, ikkinchi qo‘shiluvchi 6 va 3 sonlarning ko‘paytmasi bilan ifodalangan‖ deb o‘qiladi. 50-30 : 5 ―kamayuvchi 50, ayriluvchi 30 va 5 sonlarining bo‘linmasi bilan ifodalangan‖ deb o‘qiladi. Ifodani almashtirish. Boshlang‘ich sinflarda ifodalarni almashtirish quyidagilar asosida bajariladi: A) Amallar tariflari: masalan: bir xil qo‘shiluvchilar yig‘indisini ko‘paytma bilan almashtiriladi. 3 + 3 + 3 + 3 = 3 ∙ 4 va aksincha 6 ∙ 4 = 6 + 6 + 6 + 6. B) Arifmetik amallarning xossalari va ulardan kelib chiqadigan qoidalar. Masalan: 36 + 40 = (30 + 6) + 40 = (30 + 40) + 6 = 76; 39 : 3 = (30 + 9) : 3 = 30 : 3 + 9 : 3 = 10 + 3 = 13 Demak, ifodalarni almashtirish, bu berilgan ifodani boshqa qiymati berilgan ifoda qiymatiga teng bolgan ifoda bilan almashtirishdir. Ozgaruvchi tushunchasi hozirgi zamon matematikasining muhim tushunchalaridan biridir. Ozgaruvchi-bu belgi uning orniga har xil qiymatlarni qoyish mumkin. Ozgaruvchi ifoda umumiy tushunchasi sonli ifoda tushunchasi kabi aniqlanadi, ozgaruvchini ifodada sonlardan tashqari xarflar ham boladi. Masalan: 5a + 4; s + a; v-2 II sinfda xarfiy simvolikadan foydalanish sohasi kengayadi va bolalar ongiga, xarfiy ifodalarda xarf qandaydir biror aniq qiymatigina emas, balki har xil son qiymatlarni qabul qiladi, degan tushuncha etkaziladi. Download 477.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling