Amaliy yadro fiziкasi

N
N ,. .............../.

J:

giga (ЛУе _{1 2}) aytiladi (5.22-rttsm). NisЬiy N,,/2
ajгatisl1 qobiliyati dcb qt1yidagi kanalikka
aytiladi:


l E ...1

Ssiпtillatsion g-spcktrometгlami eпer­ giya bo'yicl1a ajratish qoЬiliyatiпi tavsif­ lasl1da nisЬiy ajratisl1 qoЬiliyati ishlatiladi.

223
\.
QL- - - - - -
E,,. 1!:₇
5.22-rnsm. Gamma-spektr.

Ya1·im o'tkazgichli g-spektrometrlш·da esa absolt1I ajratisl1 qobiliyati qo'llaniladi.
Yarim o' tkazg icl1li g-spektron1et1·Jami11g cncrgelik ajratish qo­ Ьiliyatidan tashqari tюi tavsiflaydigan yana Ьir 111нl1in1 kattalik Ь11 de­ tektoп1ing qayd qilish darajasidi1·. Gam111a-s pcktю me11·lam iпg ef­ fektivligi deb fotocho'qqidagi qayd impнlslar sonining g-manbaclan 4n fazoviy bш·chakda g-kvantlar soпiga nisbatiga aytiladi. Taj1·ibada g-spektrometrlarning absolut va пisbiy elfektivliklari aniqlar1acli. Tan­ langan o'lchash sharoiti (fazoviy bшchak va yt1tilisl1 tiltrlari) t1cht111 ab­ solt1t effektivlik quyidagi fornшla bilaп aniqlaпadi:
r(-¹¹; у)

Ао• е-"
Е: = - -'- ---,--'- -
- 1,
(5. 10)

bu yerda S = µr
/ f - berilgan eпergiyadagi fotocho·qqi yuzasi; f -
0

19. 
    pektrni о' lc\1ash vaqti;
    

1 - 4n fazoviy bшchakda 1s vaqt davomida manba cl1iqar·ayotgш1 berilgan energiyada mo11oe11ergetik g-kvantlar· soni;
,l=ln2/Т,,, -parchalanish doim iys i, s t1t- ¹ ;
t - attestatsiya nюmentidan о' lclшsh momeпtigacha Ьо' lgrш vaqt, sut;
А₀- boshlang' ich aktivlik.
Yuqorida ta'kidlab o'tgш1i111izdek, gan1111a-spcktrometrni energiya va effektivlik bo'yicha kalibrovka qilisl1 (darajalasl1) riarшшaviy spek­ tro111etrik gamma-manbalar to'pla111i (NSGM yoki пrs tilida OSGI) yor­ damida amalga oshiriladi. Attestatsiya n10111enti bu 11a111u11aviy radio­ nt1klid ishlab chiqarilgan sana (оу va yi l).
O'zbekiston Fanlar akademiyasi Yadro fizikasi i11stitt1ti11i11g Ra­ dioanalitik markazida zainonaviy g-spektrometrlar majmш1si 1ш1vjt1d bo'lib, bt1 majmttada ftmdame11tal \'а a111aliy tadqiqotlar olib boriladi
(5.23-rаш,).
Mazkt1r markazda 11amt1nalarni11g kiritilgan aktivligini e11ergetik aj­ ratish qoЬiliyati 1332,5 keV (⁶"So ) gamma-chiziq t1clш11 ЛYe tJ: = l . 8 keV va nisbly elfektivligi 15 % bo'lgaп 1-lPGe detektor·daп tashkil top­ gan gamma-spektromctr bilan о·lchanadi (5.24-rasm).

224