Amaliy yadro fiziкasi

-§. Neytron radioaktivlik

Bizga ma'lum bo'lgan N-Z diagrammaпing o·ng to111onida turg '11n yadrolardaл keyiл neytroлga Ьоу (11eytronlar soлi 0 1·ti q) bo·lgiш yad­ rolar joylashgan. Ushb11 soha hozirgi ku11da yetarlicl1a 0·1·ganil111agan. Yadro modeli tomonidan oldinda11 aytilgan (bashorat qili11gan) mavjнd bo'lisl1i munikin bo'lgan 3 шingta yadro ауnап нsl1bt1 solшNeytron radioaktivlik chegarasida joylashgan 11eytro11ga Ьоу ye11gil yadюlarda (neutron dripline) (A,Z) yad1·oning asosiy holatidan neytron­ ning chiqishi kllzatiladi. Bunda massa soni А birga kaшayadi, yudro zaryadi esa o·zgarniaydi:

48
(A.Z)-> (A-1,Z) + 11 ^{( 1. 74)}

Ho z i1·g i kunda aniqlangan neytron radioaktiv yadrolar soni -20 ta.

• 
  •
  

Neytro11 radioaktiYlikka ega bo ' lg an yengil yadrolaп1ing og'ir izotoplari topilmoqda. Masala11, Z=I (⁴-⁵ •Н ) va Z=2 ('· ^{7 9 10}Н е) Ьо' lgan yeпgil yadrolarda. Neytro11 1·a d ioa kt iv lik Z= 16 gacha
bo·lgan yadrolarda kuzatiladi. Yeпgil yadrolarniпg og•ir izotoplari, ya'ni ²¹'0. JJNe. ³⁶ Na. NMg va •⁰ s izotoplar neytron nшlatgichlar hi­
soЫanad i.
Yadrodagi neytronlar soпining ortishi Ьilan пeytroпlar chiqa1·isl1 el1- ti1110lliklari osl1ishiga siшшet1·iya t:nergiyasining osl1ishi sabab bo' la di. Si1шnetriya energiyasi qllyidagiga teng:
Е,,,••, = 23 . 6(A- 2 Z) ²/A ^{( 1 . 7 5)}
Proton radiouktivlikdan larqli ravishda neytron radioaktivlikda yarim parchulanisl1 davri parcl1ala11ish sodir Ьо' lganda yudrodan cl1i­ qib ketadiga11 neytron olib ketgan orЬital пюment Ьilan a11iq la 11ad i. Neyt1·on zaryadga ega bo·lmaganligi t1cht1n Kulo11 polensial to'sig'i mavjнd emas. Аш1110 шarkazdan qocl1111a potensial to•siq mavjud bo·fadi.
1.3-jшt,,atda tшg·un izotopla.-niпg maksimal massa s011i va ney­
tron radioaktivligi a11iqla11gan izotoplar шassa sonlari keltirilgan. Ushbu ma'lllшotlar neytro11 radioaktivlik cl1egarasi qayerdan o'tishiпi uniqlasl1 va tushш1ishga imkon beradi.
Atom yadrolari11i11g neytroпlar chiqarib parclialanisl1ida Ьirlan1- cl1i yadro11ing konligllratsiyasi kt1cllli o ' zgar is hi m umk in. Bu o'z navbatida radioaktiv yadrolarniпg yashash vaqtining oshishiga olib ke la, li .
Yaclro asosiy l10latida11 nt:ytron chiqarishi Z > 8 bo'lgai1 quyidagi пeytronga Ьоу Ьо·lgan izotoplarda kuzatilgan: ²•F, ³³Ne. ³⁰№ , ³''Mg, ⁴⁰S. Bu izotoplarning hш11111asi toq s011li 11eytro11larga ega. 1.25-/.28-rasm­
/arda пeytron raclioa kt i\ ¹ ligi aniqlangan kimyoviy elemeпtlar (Z = 4с1116) t1cl1u11 l1is0Ыab topilgan пeytronlar ajratib olish energiyasi- 11i11g 111assa soniga bog·Ia11isl1lari keltirilgan.
49