Аҳмедова З. М

Қорнинг очдими? 
Кечикмасдан келингиз, 
Таомингиз ейингиз. 
Мактабгача ѐшдаги дудуқланувчи болаларда турли даражада (ифода 
топган 
ҳаракат 
камчиликлари, 
шунингдек, 
қўл 
бармоқларини 
ҳаракатлантиришдаги камчиликлар кузатилади. Хусусан, текширувлар 
асосида қуйидагиларни аниқладик: агар майда қўл моторикаси 
ҳаракатларнинг ривожланиши ѐшига мос бўлса, нутқини ривожланиши ҳам 
меъѐр даражасида бўлади. Бармоқлар ѐрдамида турли машқларни бажариб. 
бориб, бола қўллари ҳаракатларини яхши ривожланишига эришилади. Бу эса 
боладаги дудуқланишга ижобий таъсир кўрсатибгина қолмай, балки болани 
расм чизиш ва ѐзиш малакасини ўзлаштиришга тайѐрлаб беради. Қўл 
панжалари 
ҳаракатчан, 
эгилувчан 
бўлиб 
боради, 
ҳаракатларнинг 
чекланганлиги бардам топади. 
Биз тавсиямизда икки турдаги топшириқларни келтирамиз:
1- бармоқлар билан ишлаш. 
2- Саноқ ѐки гугурт чўплари билан ишлаш. 
1-турда турли ашѐлар, ҳайвонлар ва қушларни ифодаловчи шакллар 
танлаб олинган. Ҳар бир шаклга аталган шеър ва суръатлар ҳам мавжуд. Ҳар 
бир машқни бажаришда барча бармоқларнинг иштирок этишига интилиш 
зарур, машқларни ҳам ўнг қўлда, ҳам чап қўлда бажариш лозим. 
Шеър билан тўлдириб бориладиган 2-туркумда саноқ ѐки гугурт чўплари 
ѐрдамида ифодаланадиган буюмлар тасвирлардан фойдаланилади. Дастлаб 

---

117 
геометрик шакллар билан танишиб олинади ва барча таъсвирлар ана шу 
шакллар асосида кўрилганлиги кўрсатилади. Бу тасвирларнинг шеър билан 
тўлдириб борилиши дудуқланувчи болаларни дудуқланишини бартараф этиш 
билан болада кўриш хотираси, эшитиш хотирасини ҳам мустаҳкамлашга 
қаратилган. 
Адабиѐтлар: 
1. Устранение заикания у дошкольников в игре. И.Г.Выгодская, 
Е.Л.Пеллингер, Л.П.Успенская. Москва 1984г. 
2. К.Шодиев ―Мактабгача ѐшдаги болаларни тўғри талаффузга 
ўргатиш‖. Тошкент 1995 й.