Amerika Qo’shma Shtatlarida ta`lim tizimi Reja

Tushuncha va bilimlarning shakllanishi. Bilimlarni o’rganish bir necha bosqichni o’z ichiga oladi:

1. 
   ma`lum sinfga kiruvchi predmet va hodisalarni namoyish qilish;
   
2. 
   bu predmet va hodisalarni kuzatish;
   
3. 
   aniqlangan xususiyatlarni taqqoslash, analiz qilish;
   
4. 
   ajratilgan xususiyatni mavhumlashtirish.
   

Ilmiy tushunchalarni shakllantirish, bilish masalalarini echishga qaratilgan aktiv faoliyatdir. Bu faoliyat muammoni aniqlash, echish va uni shakllantirishdan iborat.
Tasavvur va hayotiy tushunchalardan farqli ravishda ilmiy tushunchalar predmetlarning bevosita qiyosiy xususiyatlarini aks ettirmasdan, ularning umumiy va muhim ob`ektiv munosabatlarini aks ettiradi. Ilmiy tushunchalarning manbai hissiy tajriba bo’lmasdan, balki predmetlarni o’zgartirish yo’li bilan ularning yangi munosabati va xususiyatlarini aniqlaydigan ma`lum harakatdir.
Ta`limning asosi – o’qituvchining o’quvchilarga etkazadigan mo’l-ko’l axborotini esda olib qolish emas, balki bu axborotni olish jarayonida o’quvchilarning o’zlari faol ishtirok etishi, ularning mustaqil fikr yuritishini, mustaqil bilim olish qobiliyatini sekin-asta shakllantirib borishdan iborat bo’lmog’i lozim. Hozirgi davrda T.V.Kudryavcev, A.M.Matyushkin, Z.I.Kalmikova va boshqalar muammoli ta`limning asoslarini ishlab chiqdilar. Uning mohiyati quyidagicha: O’quvchilar oldiga bilishga oid muammo quyiladi. Ular bu muammoning echimi haqida gipoteza tuzadilar, uning tekshirish usullarini belgilaydilar, muhokama qiladilar, isbotlaydilar. O’quvchilarning mustaqil kashf etish va izlashi bilan bog’liq metod evristik yoki tadqiqotchilik metodi deb ataladi. Ta`lim jarayonida o’quvchilar bilimlarini o’zlashtiribgina qolmay, xilma-xil ko’nikma va malakalarni hosil qiladilar. Ko’nikma – bu to’g’ri usul va qo’llanmalarni tadbiq qilgan holda biror faoliyatni muvaffaqiyatli bajarishdir.
Malaka – mustahkamlangan, avtomatlashtirilgan ish usullari va yo’llari bo’lib, bu usullar murakkab faoliyatning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Ko’nikmalar mashqlar jarayonida vujudga keladi, lekin har qanday mashq ham ko’nikmani vujudga keltirmaydi. Ko’nikma harakatlarni bajarishning to’g’ri usullarini egallash bilan bog’liqdir. Uchinchi daraja - doktorantura
Ko'pgina universitetlarda magistrlik darajasini olish fan doktori darajasiga birinchi qadamdir. Ammo boshqa universitetlarda talabalar darhol doktoranturaga hujjat topshirishlari mumkin - magistr darajasiga ega bo'lmasdan, bu 3 yil davom etadi. Chet ellik talabalar uzoqroq o'qishadi - 5 yildan 6 yilgacha.
Dasturning dastlabki ikki yilida ko'pchilik talabalar sinfxonalarda va seminarlarda qatnashadilar. Yana bir yil tadqiqot va dissertatsiya yozishga sarflanishi kerak. Unda ilgari nashr etilmagan g'oyalar, ishlanmalar, dizaynlar yoki tadqiqotlar bo'lishi kerak.
Aksariyat Amerika universitetlari doktorlik darajasiga da'vogarlardan yana ikkita chet tillarni bilishlari, ma'lum vaqtni "o'qish joyida" o'tkazishlari, doktorlik dasturiga kirish uchun malakaviy testdan o'tishlari va dissertatsiya bilan bir xil mavzu bo'yicha og'zaki imtihon topshirishlarini talab qilmoqdalar.
AQSh o'quv muhiti: sinf xonalari muhiti
Universitetlarda mashg'ulotlar bir-biridan farq qiladi: bir necha yuz talabalarga mo'ljallangan katta ma'ruzalardan tortib, bir necha talabalar uchun kichik darslar va seminarlarga (munozaralarga) qadar. Amerika universitetlari sinflaridagi muhit juda jo'shqin. Siz o'z fikringizni bildirishingiz, o'z nuqtai nazaringizni himoya qilishingiz, munozaralarda ishtirok etishingiz va taqdimotlar tayyorlashingiz kutilmoqda. Aynan shu jihatlar AQShdagi chet ellik talabalarni ko'pincha hayratda qoldiradi.
Har hafta o'qituvchilardan darsliklar va boshqa kitoblarni o'qishni so'rashadi. Siz ushbu vazifalarni bajarishingizni kutishingiz kerak, chunki aks holda siz munozaralarda qatnasha olmaysiz va ma'ruzalarni tushunolmaysiz. Ba'zi dasturlar, shuningdek, laboratoriyalarda vaqt o'tkazishlari kerak.
O'qituvchilar kurs davomida har bir talabaga baho berishadi. Odatda, baholash quyidagi omillarga bog'liq:
Har bir o'qituvchi o'z talablariga ega darslarga qatnashammo talabalar ma'ruza va seminarlarda qatnashishlari kutilmoqda. Bu kurs uchun yakuniy bahoda muhim omil.
Oraliq imtihon odatda dars paytida bo'lib o'tadi.
Baholash uchun siz bir yoki bir nechta narsani o'tishingiz kerak insho yoki laboratoriya ishi.
Amalga oshirilishi mumkin qisqa imtihonlar yoki testlar. Ba'zida o'qituvchilar kutilmagan sinovlar berishadi. Ular ballarni to'plashda e'tiborga olinmaydi, lekin talabalarni o'qish va qatnashishga undash uchun ishlatiladi.
Yakuniy imtihon kursning oxirgi darsidan keyin o'tkazildi.
Kreditlar
Har bir kurs ma'lum miqdordagi kreditlar yoki kredit soatlarini "sarflaydi". Taxminan bu sinfda haftada o'qitiladigan soat soniga teng. Odatda kurs uchun 3-5 kredit hisobga olinadi.
Ko'pgina universitetlarda semestr dasturi 12-15 ta kreditdan iborat (bir semestrda 3-5 ta fan). Ta'lim diplomini olish uchun ma'lum miqdordagi kreditlarni "topish" kerak. Xalqaro talabalar har semestrda to'liq dasturni bajarishlari kerak.