Analizning optik usullari

---

ANALIZNING OPTIK USULLARI 
Analizning spektroskopik usullariga elektromagnit nurlarning modda 
bilan o’zaro ta’sirini o’rganishga asoslangan fizikaviy usullar kiradi. Bu 
o’zaro ta’sir turli xil energetik o’tishlarga olib keladi va tajribada bu 
hodisalarning natijasi elektromagnit nurlarning chiqishi, yutilishi va 
sochilishi ko’rinishida qayd qilinadi (1.1-rasm). 
Elektromagnit nurlanish yoki yorug’lik ikki xil yo’l bilan bayon 
qilinishi mumkin. Birinchisi, yorug’likning to’lqin tabiatidan kelib chiqib 
u elektromagnit nurlarning sochilishi, qaytishi, sinishi, interferensiyasi va 
difraksiyasi kabi optik hodisalarni tushuntiradi. Ikkinchisi esa, 
yorug’likning korpuskulyar tabiatidan kelib chiqib atom va molekulalar 
tomonidan elektromagnit 
nurlarning yutilishi va chiqarilishini 
tushuntiradi. 
Maksvel bo’yicha elektromagnit to’lqinni magnit maydoni bilan 
bog’liq bo’lgan o’zgaruvchi elektr maydon ko’rinishida tasavvur qilish 
mumkin (1.2-rasm). 
30.1-rasm. Modda bilan elektromagnit nurlarning o’zaro ta’sirini umumiy manzarasi 
30.2-rasm. Elektromagnit to’lqinning sxematik tasviri. Ye – elektr va N – magnit 
maydonlari, x – to’lqin tarqalishining yo’nalishi 
To’lqinlarning o’zi tarqalayotgan (o’zini o’rab turgan) muhit bilan 
o’zaro ta’sirini elektr va magnit vektorlaridan foydalanib qarash mumkin. 
Quyida yorug’likning to’lqin xossasidan kelib chiqadigan ba’zi 
xarakteristikalari keltirilgan. 
To’lqin uzunligi 

– 
bir to’liq tebranish uchun ketgan vaqt ichida 
to’lqin tomonidan bosib o’tilgan masofa. To’lqin uzunligini o’lchash 
uchun SI sistemasining birligi metr (m) yoki metrning shu oraliq uchun 
mos bo’lgan birliklari ishlatiladi nanometr (1nm = 1*10
-9 
m), mikrometr 

---

(1mkm = 1*10
-6
m). Angstrem (
nm
m
A
o
1
,
0
10
1
10



) birligi foydalanish 
uchun tavsiya qilinmasada, hozir ham anana bo’yicha tez-tez ishlatiladi.