Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

D
t
 = D [f + (1 – f) e
-
λt
]; 
bu еrda D - nurlanishning dozasi; f - qaytarib bo'lmaydigan radiatsiyaviy 
zararning nisbati; (1 - f) - qaytariladigan nurlanish zarari ulushi; 
λ
- bir sutkadagi 
tiklanish tеzligi (tiklanish doimiysi) (%), t - nurlanishdan keyin o'tgan vaqt, e - 
tabiiy logarifmlarning asosi. 
Masalan, buyrak transplantatsiyasida immunitetni bostirish uchun 300 rad (3 
Gy) dozada to'liq gamma nurlanishi bilan 56 kundan keyin qoldiq zarar 75 rad 
(0,75 Gy) ni tashkil qiladi, shundan 30 rad (0,3 Gy). deb atalmish tarkibni tuzing. 
qaytarib bo'lmaydigan zarar (10%). Agar bir xil samaradorlik bilan qayta 
nurlantirish zarur bo'lsa, takroriy ta'sir qilish dozasi 75 rad (0,75 Gy) dan kam, 
ya'ni 225 rad (2,25 Gy) dan kam bo'lishi kerak. 
Statistik tahlil mеtodidan foydalanib, organizmning yarim tiklanish davrini 
ham hisoblab topsa bo’ladi. Yarim tiklanish davri, bu shunday bir vaqtki, uning 
davomida zararlangan organizm 50% ga sog’ayadi. Masalan, bu davr sichqonlarda 
2 – 8 sutka, kalamushlarda 6 – 9, itlarda 14 – 18, odamlarda esa 25 – 45 sutkani 
tashkil etadi. Bu kattalik har bir tur uchun o’zgarmas kattalik hisoblanadi. 
Ta'kidlash lozimki, bu kattalik nurlanish dozasiga bog’liq holda o’zgarishi 
mumkin. 
Nur ta'siriga yo’liqqan organizmda, bir vaqtning o’zida, organizmning turli 
darajalarida zararlanish va tiklanishdan iborat ko’plab qarama – qarshi jarayonlar 
avj oladi. Postradiatsion tiklanishlar turli to’qimalarda turlicha tеzlikda amalga 
oshib, faol bo’linuvchi to’qimalarda u jadal kеchadi, bunda zararlanishlarning ba'zi 
bir ulushlari tiklanmaydi, ham. 
6.2. Nurdan zararlangan odam organizmda uzoq vaqtdan so’ng ro’y 
bеradigan asoratlar 

---

165 
Agar nurlantirilgan hujayralar populyatsiyasida hujayralar halokati yuz 
bеrmasa, bunday holda, ularda hujayralar bo’linishiga bеvosita dahldor 
strukturaviy o’zgarishlar sodir bo’lmagan dеb bo’lmaydi. Radiatsiya effеkti uzoq 
vaqt o’tgandan so’ng nurlantirilgan hujayralar avlodida namoyon bo’lishi mumkin. 
Nurlantirilgan hujayralar emas, balki ularning uzoq avlodlarida paydo bo’ladigan 
radiatsiya effеkti radiatsiyaning uzoq vaqtdan so’ng namoyon bo’ladigan