Andijon davlat univyersiteti

Mustaqil ta’lim uchun mavzular: 
1. Stressga sabab bo’luvchi abiotik va biotik omillar. 
2. Biotik omillarning guruhlari. 
3. O’simliklarning o’simliklarga ta’siri. 
4. Xayvonlarni o’simliklarga tasiri. 
Keyslar banki: 
Keys 3. Biotik omillar. Stressga sabab bo’luvchi abiotik va biotik omillar. 
Biotik omillarning guruxlari. O’simliklarning o’simliklarga ta’siri. Xayvonlarni 
o’simliklarga tasirini o’rganadi. 
Keysni bajarish bosqichlari va topshiriqlar: 
Keysdagi muammoni keltirib chiqargan asosiy sabablarni belgilang 
(individual va kichik guruhda). 
Biotik omillar imkoniyatlaridan kelib chiqib bir nechta usulda dastur kodini 
taqdim eting (individual holda). 
 
 
X-BOB. O’SIMLIKLARGA VA O’SIMLIKLAR QOPLAMIGA ODAM 
TA’SIRINING BA’ZI ASPEKTLARI 
Tayanch so’zlar: noosfera, bed-lend, sinantrop, arxeofitlar, neofitlar, 
apofitlar, segetallar, ruderallar 
Stability of Plant Communities 
The topics of succession and cyclic vegetation dynamics touch questions of 
“stability” of plant communities and whole ecosystems as well as the concept of 
ecological balance. Thyere is still much controvyersy surrounding this complex 
topic, particularly the broad spectrum of the undyerstanding of what stability is and 
of the charactyeristics required for stability (Grimm et al. 1992). Temporal and 
spatial scales are not considyered sufficiently, stability is related to momentary 
conditions, years extended to centuries, the phytocenoses considyered extrapolate 
from only a few square centimetres up to many square kilometres. In all cases the 
stability-insta- bility is linked to disturbance and stress. 

---

163 
10.1. O’simliklar jamoalarining barqarorligi 
Suksessiya va siklik vegetatsion dinamikalar mavzusi o’simliklar 
jamoalarining “Barqarorlashuvi“ ga tegishli bo’lgan masalalarni o’z ichiga oladi va 
butun ekotizim, Shuningdek, ekologik muvozanat tushunchasiga ham tegishlidir. 
Bu yerda hali-hanuz to’plam mavzular qamrab olgan baxs – munozalalar mavjud 
va xususan barqarorlik nima ekanligi va barqarorlik uchun xarakterli 
ko’rsatgichlarini talab etishni keng analiz qilish haqida fikrlar ko’p (Grimm et al. 
1992). Vaqtinchalik va joylashuv shkalasi yetarlicha barqarorlik hisoblanmaydi, 
qaysiki barqarorlik bir lahzali holatlar bilan munosabatda ko’rinmaydi. Yillar va 
asrlar mobaynida fitotsenoz rivojlanishi uchun vaqt kerak bo’ladi. Barcha 
sabablarda barqarorlik va barqaror emaslik noqulay holat va stress bilan 
aloqadordir.
Yernst-Detlef Schulze, Yerwin Bech, Klaus Mullyer Hohenstein. Plant 
ecology. Springyer Byerlin-Heidelbyerg. 
Suksession seriyalar natijasida jamoalar o’zgarib, birining o’rnini ikinchisi 
egallab, ya’ni almashinib.boraveradi. Klimaks, ya’ni o’zgarmas o’simlik 
jamoasining shakllanishi uchun uzoq vakt talab etiladi. Ana shu vaziyatdagina 
jamoa barqarorlikka yerishadi, ammo unda ham o’simlik jamoasining ichida 
dinamik jarayonlar xech ham to’xtamaydi. Bu masalalar bilan fitotsenologiya 
fanining sindinamika bo’limi shug’ullanadi.