Aniqlash usullari

Radoining suvdagi TQ va MQ qiymati

Mamlakatlar	TQ, Bk/l	MQ, Bk/l
CHexiya	50	300
Rossiya		120
Norvegiya	500
Finlyandiya		300
SHvetsiya		100
Slovakiya		50
Ruminiya		200

Rossiyaning radiatsion xavfsizlik normasida NRB-99 [141] radonning suvdagi chegara qiymati 60 Bk/kg qilib belgilangan.

4.4-jadvalda ba’zi mamlakatlarda qabul qilingan radonning ichimlik suvlaridagi chegara qiymatlari keltirilgan.

4.4-jadval

Radonning ichimlik suvlaridagi chegara qiymati

Mamlakatlar	Bk/l	pKi/l
AQSH	11,1	300
Rossiya	60 Bk/kg	1620
Irlandiya	200	5400
Finlyandiya	300	8100
SHvetsiya	100	2700
Ukraina	100	2700
O‘zbekiston	60 Bk/kg	1620

4.4-jadvalga asosan, ayrim davlatlarda qabul qilingan RSK qiymati bir xil emasligi va uning chegara qiymati 60-300 Bk/l katta intervalda kabul qilingan bo‘lib, uning RSK qiymati bir-biridan 5 martagacha farq qilishi mumkin.

4.4.3. ²³²Th, ²²⁶Ra va ⁴⁰K bo‘yicha chegara qiymatlar
Bino joylashgan er yuzasi (tuproq, shag‘al, qum va tog‘ jinslari) xonalar ichiga radon va toron gazlarini tarqatuvchi asosiy manba bo‘lsa, ikkilamchi manba — binoni tashkil qiluvchi qurilish va jihozlash materiallaridir. Radon, RHR va boshqa nurlarning aktivligi bino materiallari tarkibidagi tabiiy radionuklidlar (²³²Th, ²³⁸U, ²²⁶Ra va ⁴⁰K) miqdoriga bog‘liq. Uy va ishlab chiqarish binolarini qurishda har xil tabiiy mineral va tog‘ jinslaridan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 2.3 va 2.4-jadvallarga ko‘ra, xom ashyo materiallarining solishtirma aktivligi 350-2100 Bk/kg oralig‘ida bo‘lsa, xonalardagi RHA chegara qiymatidan oshib ketishi mumkin. SHu sababli Evropa davlatlarida xonadagi RHA 200 Bk/m³dan oshmasligi uchun xom ashyo materiallari tarkibida bo‘lishi mumkin bo‘lgan tabiiy radioaktiv elementlar (²³²Th, ²²⁶Ra va ⁴⁰K) aktivligini chegaralovchi qiymatlar qabul qilingan [143]. Evropa komissiyasi hisobotida [155] xom ashyo materiallarining nurlanish dozalari radon uchun ≤1 mZv/yil, gamma-nurlar uchun ≤0,5 Zv/st dan oshmasligi talab qilingan. SHu komissiya 1998 yili [143] qurilish materiallarini nazorat qilish va ulardan foydalanishga yaroqliligini aniqlash uchun aktivlik indeksi (I) degan kattalikni va uni hisoblash usulini taklif qilgan:

I≤(C_Ra /300+C_Th/200+C_K/3000)w, (4.3)

bu erda: C_Ra , C_Th , C_K- ²³²Th, ²²⁶Ra va ⁴⁰K radionuklidlarning tegishlicha solishtirma aktivligi, Bk/kg; w - tortim koeffitsienti [129].

Agar materialning aktivlik indeksi I >1 bo‘lsa, u qurilish uchun yaroqli emas.

Ko‘pgina Evropa davlatlari xom ashyo materiallarining aktivlik indeksini aniqlashda individual yondashganlar [143]. Masalan, SHvetsiyada aktivlik indeksi qabul qilinmagan bo‘lsada, uylardagi RHA ≤ 200 Bk/m³ va -nurlar dozasi ≤ 0,5 Zv/st chegara qiymatlardan oshmasligi talab qilinadi. Germaniyada qurilish materiallaridagi ²²⁶Ra (hosilalari bilan muvozanatda bo‘lganda) mikdori ≤200 Bk/kg dan yuqori bo‘lmasligi talab qilinadi.

4.5-jadvalda qurilish materiallarining aktivlik indeksini aniqlash uchun Evropa davlatlarida qabul qilingan hisob usuli keltirilgan (S - solishtirma aktivlik, Bk/kg).

4.5-jadval