Aniqlash usullari

мўлжалланган РКК контейнери-

нинг схематик кўриниши:

1 - контейнер корпуси, 2 – ²²²Rn ҳосил қилувчи ²²⁶Rа-манба, 3 - А1рhа-GUARD, 4 - радон барботери, 5 - минивентилятор занжири, 6 ва 7 - А1рhа-GUARD кучланишга ва компьютерга қўшиш занжирлари, 8 - А1рhа PUMP барботер насоси.

Konteyner ichiga o‘rnatilgan miniventilyatorning (5) vazifasi, muhit ichida radon gazini bir xil me’yorda taqsimlashdir. A1rha GUATD monitori (3) kuchlanish manbaga (6) ulanadi, monitor tashqi kompьyuter (7) orqali boshqariladi. Radon-222 gazi, 0,5 l idishdagi ²²⁶Ra (ARa=82 Bk/l) suyuqligidan hosil bo‘ladi. Suyuqlikdagi ²²²Rn A1rha RUMP (8) havo haydash nasosi va havo naychasi (4) yordamida konteyner ichiga haydaladi. Konteynerdagi ²²²Rn miqdorini anikdash uchun Alrha-GUARD, to‘rtta LR-115 (maxsus ramkaga joylashtirilgan) va to‘rtta SR-39 plastik kameralarda (140 sm³ va 280 sm³) konteyner ichiga o‘rnatilib, etti kun ekspozitsiyaga qoldiriladi. Ekspozitsiyadan so‘ng SR-39 detektorlari harorati 70°S bo‘lgan 6M NaON ishqorida 6 soat ediltirildi. LR-115 detektorlari esa 60°Sda 2M NaON ishqorida ikki soat ediltirilgandan keyin, KZIRA o‘lchagichi yordamida alьfa-izlar soni aniqpandi [174]. SR-39 detektorlaridagi izlar soni optik qurilmada (5.5-§) sanaldi. RHA va RET kameralari uchun alьfa-izlarning o‘rtacha soni mos holda 672±17va752±17 iz/sm²∙haftani tashkil qildi. LR-115 detektorli kamera uchun esa, 189± 12 iz/sm²∙haftaga teng bo‘ldi. Alьfa-izlar soni A1rha-GUARD monitori ko‘rsatgan o‘rtacha radon miqdoriga ekvivalentdir, ya’ni konteyner harorati 22-25°S, nisbiy namligi 65-83% bo‘lganda, konteynerdagi aktivlik 466±5% Bk/m³ ga teng bo‘lgan.

Iz detektorlarining asosiy parametrlaridan biri kalibrlash koeffitsienti (KK) bo‘lib, uning qiymati muhit faktorlari va sharoitiga bog‘liq, masalan:

-tekshirilayotgan muhitning hajmi, harorati, bosimi va nam-ligiga;

-izli detektorlarning sifati va tipiga;

-izli detektorlarni ediltirish sharoitiga.

YUqoridagi tajribalar asosida SR-39 va LR-115 detektorlarining KK qiymati quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi (J. Vaupotic) [86]:

KK=ρ/_Ra∙t, (6.1)

bu erda: ρ - detektordagi α-izlar zichligi, iz/sm²; _Ra- radonning o‘rtacha hajmiy aktivligi, Bk/m³; t- ekspozitsiya vaqti, soat yoki st.

6.2-jadvalda SR-39 va LR-115 detektorli kameralarning kalibrlash qiymati (KK) keltirilgan.

6.2-jadval