Aniqlash usullari

SR-39 va LR-115 uchun KK qiymatlari (∙10^-3 iz/sm²/Bk∙st∙m^-3)

№	ρ1, iz/sm^2	KK(1) (CR-39)1	ρ	KK(2) (SR-39)2	ρ2, iz/sm^2	KK(3) (LR-115)
1	692	8,84	775	9,90	207	2,64
2	661	8,44	740	9,45	176	2,25
3	681	8,70	763	9,74	178	2,27
4	652	8,33	730	9,33	193	2,46
o‘r.	672±17	8,57±0,50	752±19	9,60±0,56	189±12	2,40+0,20

Radon-222 o‘zining hosilalari bilan muvozanat holatida bo‘ltanda, detektorlarning KK o‘rtacha qiymati quyidagilarga teng bo‘ldi; (8,57±0,50)10^-3 (iz/sm²)/(Bk∙st∙m^-3) - RHA o‘lchash kamerasi uchun, (9,60±0,56)10^-3 (iz/sm²)/(Bk∙st∙m^-3) - RET o‘lchash kamerasi.uchun va (2,40 ± 0,20) 10^-3 (iz/sm²)/(Bk∙st∙m^-3) - LR-115 detektorli kamera uchun. 6.2-jadvaldan ko‘rinadiki, SR-39 detektorining α-zarralarni qayd qilish effektivligi LR-115 detektoriga qaraganda uch marta katta.

Kalibrlash tajribalarining aniqligini amalda tekshirib ьso‘rish uchun yopiq xonaga A1rha-GUARD radon o‘lchagichi va uning atrofiga 0,8-1,0 m radius masofada SR-39 detektorli oltita kamera qo‘yildi va etti kun davomida ekspozitsiyaga qoldirildi. Radon monitorining ko‘rsatishlari quyidagicha; xonahavosiningharorati 22-25°S, namligi 60-75% va RHA o‘rtacha qiymati -157±5% Bk/m³. SR-39 detekxorlaridagi izlar taqsimlanishi, radon hajmiy aktivligi va KK qiymatlari 6.3-jadvalda keltirgan.
6.3-jadval

SR-39 detektorlaridagi izlar taqsimlanishi, RHA va KK qiymatlari

	Zichlik, iz/sm^2∙kun	RHA, Bk/m^3	KK, (iz/sm^2)/(Bk∙st∙m^-^3)
1	28	131	0,0073
2		129	0,0072
3	34	162	0,0089
4	40	191	0,0107
5	40	194	0,0107
6	25	121	0,0067
sr.	32+7	154134	0,0086±0,0015

6.3-jadvalga asosan izlarning o‘rtacha zichligi 32±7iz/sm²∙kun bo‘lganda, o‘rtacha kalibrlash qiymati (8,6±1,5)10^-3 (iz/sm²)/ (Bk∙st∙m^-3)ga teng bo‘lib, undagi o‘lchash xatoligi 20-25% ga teng bo‘ldi [207, 209].

Radon aktivligi katta hajmli xonalarda qanday taqsimlanganligini aniqlash uchun SR-39 detektorli kameralar hajmi ≤ 120 m³ bo‘lgan xonaning har xil joylariga qo‘yilib, ekspozitsiya qilindi va olingan natijalar ba’zan 100% farq qilishi aniqlandi. Buning sababi, radon gazi xonada bir xil taqsimlanmaganidandir, chunki katta hajmli xonalarda harakatdagi havo oqimi mavjud. SHuning uchun, katta hajmdagi xonalarning radon miqsorini o‘lchashda kameralar qo‘yilgan joylardagi havo aylani-shini ham hisobga olish kerak.
6.3.1.2. Radonning muvozanat koeffitsientini aniqlash
Ma’lumki, izolyasiyada bo‘lgan muhitda ²²²Rn va uning hosilalari taxminan uch soatdan keyin ularning aktivligi tenglashadi yoki muvozanat holatda bo‘ladi. Ammo amalda yoki tabiiy sharoitda xonada doimo havo oqimi yoki elvizak mavjud. Havo tarkibidagi aerozollar, metall holdagi radon hosilasi bilan birlashishi yoki havodagi elvizak radon atomlarini boshqa joyga ko‘chirishi mumkin. Bunday muhitda radonning muvozanatdagi hajmiy aktivligiga ekvivalent qiymati (RMHAEQ) yoki «yashirin energiya» tengligi buziladi. RMHAEQ qiymati quyidagi kattaliklarning yig‘indisidan iborat

RMHAEQ=A_Rn∙F = 0,105 A₂+0,516A₂+0,379 A₃ (6.2)

bu erda: A₁ A₂ va A₃ - Ro-218, Rb-214 va Vi-214 mos holda ²²²Rn hosilalari. Ro-214 umumiy aktivligiga qo‘shadigan hissasi juda arzimasdir. F - muvozanat koeffitsienti nisbiy birlik bo‘lib kuyilagi formuladan topiladi (3.5 bob):

F=(0,105 A₁+0,516 A₂+0,379 A₃)/ A_Rn (6.3)

bu erda: A_Rn - muvozanatdagi radon aktivligi bilan, Bk/m³.

Bizning tajribada F qiymatini topish uchun 5.6-bobda Frank va Benton [182] tomonidan taklif qilingan metod qo‘llandi, ya’ni ikkita SR-39 detektorli kameralardan birining og‘zi filьtr qog‘ozi bilan yopildi, ikkinchisi esa yopilmadi. Ikkinchi kamera detektori (SR-39) shu muhitdagi radon va RH α-zarralarini bir paytning o‘zida qayd qilsa, birinchi kamera (filьtrli) faqat kamera ichidagi radon va ushgag hosilalarining α-zarralarini qayd qiladi [212, 213]. Natijada F qiymati quyidagi ifodadan aniqlandi:

F= N_Rn/( N_Rn+ N_DPR), (6.4)

bu erda: N_Rn- filьtrli kameradagi α-izlarning soni, iz/sm², (N_Rn+ N_DPR) - filьtrsiz kameradagi α-izlarning soni, iz/sm².

Yilning qish va yoz fasllari har xil mahalliy qurilish materiallaridan qurilgan uylardagi F qiymati tajriba yo‘li aniqlandi. Olingan natijalar 6.4-jadvalda keltirilgan.

6.4-jadval