Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Download 6.7 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- B. Sultan Selim’in Şah İsmail’e I. Mektubu
|
2. Çaldıran Yolunda Son Manevralar: A. Sultan Selim’in Son Atakları ve Mektup Savaşları Sultan Selim aynı anda hem Avrupa‟ya hem de Ġran‟a saldırsaydı birbirinden çok uzak olan iki cephe de savaĢmak uygun olmazdı. Bu nedenle stratejik açıdan Ġran‟ı tercih etti. Böylelikle Moldavya, ValaĢ, Venedik, Moskova, Macaristan elçilerini çağırarak hepsiyle barıĢ anlaĢması yaptı. Ilk baĢta Sultan Selim bu savaĢ için devlet adamlarını ikna etmek için Ģöyle dedi:
310
lazım gelmişti”. 948 Anadolu‟da ġah Ġsmail‟in çok nüfuzu vardı ve kendi mezhebini burada yaymakla buradaki KızılbaĢlar‟ı kendi egemenliğinde olmalarını istiyordu. 949
Sultan Selim bu nüfuzu azaltmak için çok çalıĢtı. Anadolu Türkmenlerinin beĢte dördü Alevi ve ġah Ġsmail‟in tarafındaydılar. 950
Sultan Selim Alevilerin mezhebi geleneklerine ve düĢüncelerini yaymasının serbest olmasına engel oldu. Çünkü serbest olmasının ġah Ġsmail‟in güçlenmesine ve Safevilerin gücünün Osmanlı topraklarında yayılacağını düĢünüyordu. Sultan Selim Osmanlı ulemalarından yardım istedi. Din âlimleri de ġiileri tekfir etmeleri hakkında fetva verdiler. 951 Âlimler Aleviler‟in öldürmesinin kâfirin öldürmesinden daha değerli olduğuna dair fetva verdiler. Ġlk önce bu düĢünceyi ġah Ġsmail‟in babası Haydar bir Süni‟yi öldürmenin 5 kâfirin öldürülmesiyle eĢdeğer olduğunu ilan etmiĢti. Osmanlı âlimlerinin ġiilere karĢı fetvalarının nedeni ele geçirilen bir kitaptır. Bu kitap Haydariye Sufiler‟den olan ve kendisini ikinci Haydar olarak tanıttıran, ġeyh Fazlullah‟a aittir ki bu kitaptan bir tanesi Sultan Selim‟in eline geçmiĢtir. 952
Zikredilen kitap ġeyh Haydar (ġah Ġsmail‟in babası) hakkında övgüler içerir ve
948
Solakzade, Solakzade Tarihi, s. 359; Tansel, a.g.e, s. 33. 949
Ġsmail Hami DanıĢmend, Îzâhlı Osmanlı Târîhi Kronolojisi , c.II, s. 6, naklen Remzi Kılıç, a.g.e, s. 42. 950
Anonim, Sefernameye Veneziyan Dar İran, naklen Pasadost, a.g.e, s. 324. 951
Muhammed Emin Riyahi, Osmanlı Topluluğunda Fars Dil Ve Edebiyat, Pazhang Yayınları, Tahran 1989, s. 196 952 Erzurumi, İnkılab-ı İslam, s. 482. 311
Sünnilere karĢı yazılmıĢtır. Sultan Selim‟in ġiilere karĢı Alimler‟den fetva almalarına neden olmuĢtur. Ġran‟da Sünnilerin ġah Ġsmail‟in eliyle öldürülmesi, Sultan Selim‟in Anadolu Alevi halkının öldürülmesine neden oldu. Katliamın diğer nedeni de Anadolu Alevilerinin ġah Ġsmail‟i Osmanlı‟ya karĢı kıĢkırtmasıydı. Sultan Selim, Sultanlıktan önce Trabzon valisi iken bu kıĢkırtmalardan haberi vardı. 953 Hatta bir kez Sultan Selim Ġran‟ın hududunu aĢıp Erzincan va Bayburt‟a kadar saldırdığı için Ġsmail bir elçi II. Bayezid‟in Sarayına göndermiĢti. 954 Sultan Selim Ġran‟a doğru savaĢa gittiği sırada cephe gerisindeki Alevileri kontrol altında tuttu. Bir kısmını öldürttü, müĢahede altına aldırdı veya Rumeli‟ye sürdürdü. Bazılarını da askere aldırdı. Bir grubu da Osmanlı‟nın Avrupa‟da tasarruf edilen topraklarına gönderdiler. Sultan Selim bu yaptığı iĢten dolayı kendisine Âlimler tarafından Adil unvanını verildi. 955
Osmanlı tarihçilerin arasında Ferid Bek Sultan Selim bu tedbirlerini aĢırı bulmuĢtur. 956 Sultan Selim ġah Ġsmail‟in asker toplamasına engel olması için ona muhalefleri kullandı. Bunun için Kürtlere yakınlaĢtı. Bu Kürtler kırmızı Ģapka takıyordular ama içten KızılbaĢlar ve ġah Ġsmail‟den nefret ediyorlardı. 957 ġah Ġsmail önce Mukri velayetinin hamisi Sarme Kürt ile savaĢmıĢtı ama sonuç alamamıĢtı. Onu
953 Ġsmail Hakkı UzunçarĢılı, a.g.e, s. 278-279, Ġsmail Hakkı diyor Sultan Selim Trabzon‟un valisiyken ġah Ġsmail‟in taraftarlarını basmakla geçici olarak Erzincan‟ı tasarruf etti. Selim‟in bu yaptığı iĢten dolayı Ġsmail II. Bayezid‟e Ģikâyet etti. 954 Hammer Purgsthal, a.g.e, C. II, s. 763. 955 Edward Greasy, Op. Cit. P. 132; Lord Eversley. Op. Cit. P.105; Lord Kinross, Op. P. 167; UzunçarĢılı, Osmanlı Tarihi, s. 276-277. 956
Ferid Bek, a.g.e, s. 61. 957
Anonim, Sefernameye Veneziyan Dar İran, s. 374. 312
bulmak için bir grup asker göndermiĢti ama bulamamıĢtı. Sarme Kürt Sultan Selim‟e sığınmıĢtı. Sultan Suleyman ġah Ġsmail‟e karĢı Kürtlerden yararlandı. 958
ġah Ġsmail tarafından Nur Ali Halife‟yi, ÇeĢmgezek velayetinin Hâkimi Rüstem Bek savaĢına göndermiĢti. Rüstem Bek ona karĢı dayanamadı ve kendi kalelerini Nur Ali Halife‟ye teslim etti. ġah Ġsmail tarafından Nur Ali Halife o velayetin hâkimi seçildi. Nur Ali Halife birçok Kürt emirlerini öldürdü. Bu nedenle bütün Kürtler ġah Ġsmail‟in muhaliflerinden oldular. 959 Kürtler ġah Ġsmail ordusuna katılan Rüstem Bek‟ten yardım istediler. 960
ġah Ġsmail Irak‟ın kuzeyinde Cezire‟yi fethetmek için ordu gönderdi ama Emir ġeref Kürt‟ün direniĢiyle bir sonuç alamadı. Ustaclu Muhammed Han kardeĢi Kara Bek‟i orayı tasarruf etmek için gönderdi. Kara Bek bir çok Kürdü öldürerek orayı yağmaladı. 961 Emir ġeref kardeĢi ġah Ali Bek, Kara Bek ile savaĢtı ve onu Cezire‟den dıĢarı atıp Cezire hükümetini ele geçirdi. Ama KızılbaĢların sonraki saldırmalarından rahat olmak için Sultan Selim‟in yanına gitti. 962 ġah Ġsmail Dıyarbakır‟ın fethinden sonra Bitlis‟e gitti. Bitlis Hakimi Emir ġerefettin ġah Ġsmail‟in itaatını kabul etti. ġah Ġsmail oranın hükümetini ona bıraktı. ġah Ġsmail, Hoy‟a döndüğü esnada Emir ġerefettin on bir Kürt Emirleriyle birlikte ġah Ġsmail‟in huzuruna geldiler. 963 ġah Ġsmail Kürtlerle düĢmanlığı olan Muhammed Han Ustaclu‟nun önerisiyle onların Emir ġerefettin‟le birlikte 9 kiĢiyi hapis etti ve Çayan
958 Emir ġeref Bitlisi, Şerefname, (Kürdistan‟ın Detaylı Tarihi), s. 374. 959 Emir ġerefeddin Bitlisi, a.g.e, s. 216. 960 Parsadost, Şah İsmail Evval, ĠntiĢar Yayınları, Tahran 1995, s. 399. 961 Rumlu Hasan, a.g.e, s. 104. 962 Emir ġerefeddin Bitlisi, a.g.e, s.169. 963 Emir ġerefeddin Bitlisi, a.g.e, s. 531. 313
Sultan‟ı Bitlis‟i tasarruf etmek için gönderdi. Emir ġerefettin‟den sonra Bitlis Hakimi olan Emir Ġbrahim, iki yıl Çayan Sultan‟a karĢı dayandı ama sonunda Bitlis kalesini teslim etti. 964 ġah Ġsmail ġeybek Han‟ın savaĢına gittiği esnada Emir ġerefettin ve Melik Halil (Husn-ı Keyf Hâkimi) dıĢında, o hapistekileri serbest bıraktı. Emir ġerefettin hapisten kaçtı ve Bitlis‟i kuĢattı ama ġah Ġsmail tarafından Bitlis ve Adilcivaz hâkimi seçilen Kürt Bey ġereflu‟ya yenilip kaçtı. ġah Ġsmail‟le Kürtlerin çatıĢmalarından haberi olan Sultan Selim Kürtlere yakınlaĢtı. Ġsmail‟in Kürtler‟i hapis etme, cezalandırma ve kötü davranıĢı onları kendisinden uzaklaĢtırmalarına neden oldu. Sultan Selim bu durumu iyice kullanarak bütün Kürtlerin saygısını kazanan Hekim Ġdris Bitlisi‟nin vesilesiyle 20 Kürt emirini kendine bağladı. 965 Sultan Selim sadece Kürtleri kendi tarafına çekmedi belki Ġsmail‟in muhaliflerinden olan Akkoyunlu Murat Bey‟i de(Ġsmail‟in akrabası sayılırdı) kendine çekti. Arka arkaya Ġsmail‟e yenilen Akkoyunlu Murat Bey, Sultan Selim Ġran‟a savaĢ için geldiği zaman Selim‟le birlikteydi. Daha sonra Murat Bey ki Ġsmail ona Namurad (Aladana) 966 derdi ve askerleriyle Diyarbakır‟a döndüyse de Murat Bey, Muhammed Han Ustaclu‟nun yerine Diyarbakır‟ın hâkimi seçilen Kaçar Aça Sultanla Urfa yakınında savaĢtılar. Vuku bulunan savaĢta Murat Bek yenilerek
964
Emir ġerefeddin Bitlisi, Şerefname, s. 526-527. 965
Emir ġerefeddin Bitlisi, a.g.e, s. 537. 966
Akkoyunluların son iki sultan Elvend ve Murad taht için savaĢtılar ve Murad yenilerek PadiĢahlığa eriĢemedi. Ġsmail ona dediği, Namurad, Ģunu kast edyor. 314
öldürüldü. Akkoyunlulardan kalan son Sultanlarının ölümüyle Akkoyunluların sülalesi ki -Uzun Hasan‟dan sonra bir birini çekemiyordular- tarihten silindiler. 967
Ġsmail‟e karĢı Sultan Selim‟in diğer öngörülerden bir baĢkası Miladı 1514 yılının Mart ayında (Hicri 920 yılının Muharrem ayı) Muhammed Bey vesilesiyle Ubeyd Han‟ın doğu tarafta Ġsmail‟e saldırmasıdır 968 Ubeyd Han Sultan Selim‟in mektubunun cevabını Miladi 1514 yılının Haziranında (Hicri 920 yılının Cemadiyulsani ayında) HurĢit Bahadır Han vesilesiyle göndererek, o da doğu taraftan saldıracağını, söylemiĢti. 969
Sultan Selim, ġah Ġsmail‟e yazdığı mektupta ona
967 Ahmet Gumi, a.g.e, s 133;Vale-i Ġsfahan‟ı, s. 252-253; Abdi Bek diyor Sultan Selim Çaldıran savaĢından sonra Tebriz‟den donduğu esnada Murat Bek‟i Diyarbekir‟i fethetmek için gönderdi ve o Urfa‟da DurmuĢ Bek ġamlu‟ya yenilerek öldürüldü, baĢını Tebriz‟e getirdiler. Tekmeletül-Ahbar, s. 527; Hasan Rumlu diyor Aça Sultan 800 askerle 8000 askeri olan Murat Bekle savaĢtı öldürdü, Ahsenet- tevarih, s. 151; Ġskender Bekte bunu teyit ederek diyor Aça Sultan Murat Bek‟in baĢı ve yüzüğünü Ġsmail‟e gönderdi ve Ġsmail tarafından “MiĢ Sultan” unvanını aldı, Alemarayı-Abbasi, s. 33; Tebriz‟den döndüğu esnada Murat Bek‟i Diyarbekir‟i fethetmek için gönderdi ve o Urfa‟da DurmuĢ Bek ġamlu‟ya yenilerek öldürüldü, baĢını Tebriz‟e getirdiler. Tekmeletül-Ahbar, s. 527; Hasan Rumlu diyor Aça Sultan 800 askerle 8000 askeri olan Murat Bekle savaĢtı öldürdü, Ahsenet-tevarih, s. 151; Ġskender Bek‟te bunu teyit ederek diyor Aça Sultan Murat Bek‟in baĢı ve yüzüğünü Ġsmail‟e gönderdi ve Ġsmail tarafından “MiĢ Sultan” unvanını aldı, Alemarayı- Abbasi, s. 33. 968
Feridun Bey, Munşeatus-Selâtin, s. 374-377. 969
Feridun Bey, a.g.e, s. 381-382. 315
savaĢ açacağını ilan ettiğini ve aynı günde baĢka bir mektup daha yazarak ġah Ġsmal ile aralarının pek sıcak olmadığını bildiği Sultan Selim, Uzun Hasan‟ın amcasının torunu Akkoyunlu FerruhĢad oğlu Seracettin Muhammed Bey‟e gönderdi ve kendisi ile birleĢmeye davet ettiği mektubu gönderdi. Ġran‟a saldırma tasmimini belirterek oda nekadar kuvveti varsa Ġsmail‟e saldırmak için kendine katılmasını istemiĢti. 970
Akkoyunlu Muhammed Han Ġsmail‟den korktuğu için Sultan Selim‟in mektubunu gizli almıĢ ve: Başımı bu mektubun yolunda feda olacak diyerek Selim‟e yazdığı mektubunun cevabını Ġsmail‟in adamları eline geçirmemesi için soğan suyuyla yazmıĢtı ve Ġsmail‟e karĢı Sultan Selim‟e destek vereceğine söz vermemiĢti” 971
(Kâğıtta soğan sula yazan sözler normal halde beyaz ve boĢ görünür sadece ateĢe karĢı yazılar ortaya çıkıp okunur) Sultan Selim danıĢmalarına danıĢtıktan sonra Avrupa ülkelerine göre farklı bir sterateji izledi. Ġran‟ın stratejik durumu, geniĢ bir coğrafyası, Müslüman bir ülke olması ve izleyenlerinin yanında karizmatik bir kiĢiliğe sahip olan ġah Ġsmail‟i varlığı olayı çok boyutlu ele almayı gerektiriyordu. Ġsmail bütün savaĢlarında kendinden sayısı çok olan ordular ile karĢılaĢıp kazanmıĢtı. Selim Ġsmail‟in hiçbir yenilgiye uğramadığını biliyordu. Ġsmail‟in askerleri ona çeĢitli fedakârlıkta bulunup ve canlarını veriyorlardı. Onun dıĢında Ġsmail kendisi de çok cesurdur. Bu nedenle Sultan Selim her açıdan Ġsmail‟e karĢı gereken tedbirleri aldı.
970
Feridun Bey, a.g.e, s. 381-382. 971
UzunçarĢılı, Osmanlı Tarrihi, c. II, s. 28.
316
Sultan Selim ġah Ġsmail‟i savaĢa mecbur kılmak için toplam dört mektup göndermiĢtir. Bu mektuplar içeri hakkında biligi vermeye çalıĢacağız.
317
Sultan Selim 22 gün Ġstanbul da kaldıktan sonra Asya yakasına geldi, Usküdar‟dan sonra Ġzmit‟e vardı. Miladi 1514 yılı Nisan ayının 23. Günü (Hicri 920 yılın Sefer ayının 27. Günü) Kazaskeri Tacı-Zade Cafer Çelebi tarafından yazılmıĢ Farsça mektubu ġah Ġsmail‟in Halifelerinden Kılıç aracılığıyla gönderdi. 972 Sultan
Selim ġahname‟yle çok ilgileniyordu ve mektubu ġahname‟den esinlenerek yazmıĢtır. Bismillahirrahmanirrahim… Her şeyi bilen Allah dedi ki; 973 “Şüphesiz, Allah indinde hak din, İslam dinidir, 974 Kim İslam‟dan gayr-i bir din ararsa, ondan bu din asla kabul olunmaz ve o Ahiret‟te ziyan edicilerdendir, 975 Kim ki, faiz haram kıldıktan sonra helal diyerek ona dönerse, onlar ateşliktirler ve daim orada kalacaktır”. 976 Ama sonrası; Benim bu ulu ve görkemli hitap; kafir, müşrik ve din düşmanlarına göz açtırmayan Firavunlara baskı yapan, komutanlar ve Hakanların affedenleri, gazilerin ve mücahitlerin Sultan‟ı, Feridun gibi görkemli, İskender‟in sıfatında olan, Keyhüsrev gibi adalet yayan, Sultan Selim bin Sultan Bayezid bin Sultan Muhammed bin Murad Han‟ım, sen ki Acem tarafında büyük komutan, azametli serdar, Darab‟ın gücüne engel olan, dönemin Dehhak‟ı, şöhretli Emir İsmail ki Çağının Efrasyab‟ı (Alpertunga) alt eden, bizden emir olarak bilgilendiriyorum ki haberin olsun ki hak
972 Hammer Purgsthal, Osmanlı Tarihi, c. II, s. 834. 973 Feridun Bey, a.g.e, c. I, Ġstanbul 1284hc. s. 351. 974 Al-imran Süresi, 19. Ayet. 975 Al-imran Süresi, 85. Ayet. 976 Bakara Süresi, 275. Ayet 318
düşmanlık amacıyla yapılmasa sonsuz yararlı işlere içermektedir. Kur‟an da bununla ilgili şöyle zikredilmiştir: “Biz göğü, yeri ve aralarındakini abes ve batıl yere yaratmadık” 977 İnsanın yaratılışının hikmeti aynen mahlûkların eşrefi, dünyanın seçkini, varlığın özeti, izzet ve ululuğunun niceliğinin sözü; “Seni yer üzerinde halifemiz ettik” 978 Ama insan nevi ruhanilik inceliğine karşılıklı fenomenlerin mazharlığına yeteneklidir, Nebilik ülkesinin valisinin (Hz. Muhammed) şeriatına itaat ettiğinden geçerlidir. Her halde Nebilik şeriatı kurtuluş ve iki dünyanın saadeti ve ebedi yargılamaya sebep olur. O zaman herkes Allah‟ın itaatine yüz döndürse, buyruklar ve yasaklamalara boy eğmelerinden dışarı çıksa, din perdesine saygısızlık, beyan edilmiş şeriatı tahribine kalkışsa, bütün müslümanların hepsine özellikle din sultanlarına; “Ey iman edenler Allah‟ın yardımcıları olun” 979 hitabını akıl kulağıyla duyması vaciptir. O düşmanın aldatması ve fesadını, kuvvet ve imkânı ölçüsünde ortaya kaldırmaya çalışsınlar. Bu teşebbüsten amacım bazen Akkayunlu (gelişmiş) topluluğunun ihtilafları ise, beyitin hükmüne:
هینق گَ ات ّت كیا نكَا لاـِ هیِ ِهَ وا ققهگ یٓذ ّّیت ٕچ Orman erkek aslandan boşalırsa Çakal cesaretlenip yüksek sesiyle ortaya çıkar
977 El-enbia Süresi, 275. Ayet. 978 Enam Süresi 165. Ayet. 979 Es-saf Süresi 14. Ayet. 319
hizmetçiliğinin bucağından muhteşem kumandanlık sofasına ayak koydun, zulüm ve adaletsizliğin kapısını Müslümanların yüzüne açtın, Zındıklar ve dinsizleri birbiriyle karıştırdın ve evlendirdin, fitne ve fesadı yaydın ve adeta bunun elbisesini giyerek bu senin alametin oldu. Sitemkârlık bayrakları dalgalandırdın. Şahlık ve komutanlığı nefsinin heves ve isteğine göre kullandın, şeriatın geleneklerine uymadın ve teban halkın namusuna el uzatır oldu. Yaptığın çirkin işlerden; kadınlara tecavüzü mübah kıldın, değerli insanların kanını döktün, minareler ve Camileri tahrip ettin, mezarları yaktın, âlimlere saygısızlık ettin, Allah kelamını yerine getirmedin, Allah‟ın onlardan hoşnut olduğu iki halifeye (Ebubekir ve Ömer) küfür ettin, hepsini ardı ardına sürekli yaptın, işte halin böyle işlerle denktir (eşittir). Allahın buyurduğu doğru yolda giden imamlar ve hidayet üzere âlimler, senin,(İsmail) bu yaptıklarından dolayı senin takipçilerinin ve uşaklarının İslam‟dan döndüğünden dolayı sizi öldürmeyi farz bilip seni öldürmeyi (İsmail) helal kılmıştır. Bu konuda gönülleri ve sözleri bir olup ve yazı da yazmışlar. Hem de fetva vermişler. Ben de dinin kuvvetlenmesi, mazlumlar ve zayıflara yardım ve Allah‟ın emrine itaat etmek ve şerefli padişahlık geleneğini yerine getirmek için, nakışlı Çin ipek kumaş yerine zırh ve savaş elbisesi giydim. Her şeyden haberi olan Allah‟ın inayeti ve başarılı zafer elbiseye burunmuş bayraklar ve zafer kazanan askerlerim, savaş aslanları ve cesaretli hançerciler öfkeli kılıftan kılıcı çıkarsalar tedbirli (akıllı) düşmanı da bu durumu görecektir. Benim askerim öfkeyle okları yaylara koysalar, düşman korkusundan Alamut (kartal yuvası) gökkuşağına (yüksekliğine) kadar kaçsanda seni de bulacağız. Hayırla ve zaferle Sefer ayında İstanbul boğazından geçtim. Yüce, büyük ve izzetli Allah teyit etmek niyetiyle başarılı kulun parmak ucu 320
ortadan kaldırırm. Yaşlı bayan ve fakirlerin üzerinde fitne fesatını kaldırırım. Tüm yaptıklarının bedelini Atalarının soyundan çıkartırım. Rüzgâr eken fırtına biçer. Bu nedenle İslam‟ın ve Hz Peygamber (a.s) şeriatının hükmüne göre görevimi yerine getireceğim, Bu şöhretli mektubu süslemeyle yazılıp mürekkep olundu. Şüphesiz İnsanoğlunun farklı nüfusu vardır. Asıl halk, altın ve gümüş madeni gibi saf, temiz ve devamlıdır, bazıları ise kötü huylarından dolayı hiç değişmeden aynı kötü huylar üzerinde devam ederler. Tek mısra: كیلٌ ققهگَ ٍرٍِ ّت یعَو Zenci bı şosten negerded sefid Zenci yıkamakla beyaz olmaz Bazı insanların kötü olması, şehvete düşkünlerinden ve cimriliklerinden kaynaklanır. Onu yok etme imkânı vardır. Bu nedenle fesat edenlere faydalı olan edep öğretmek ve bundan serbest bırakmaları söz konusudur. İkinci ihtimal‟le kendilerini Ayetin; “Onlar ki hayâsızlık ettikleri veya nefislerine zulmettikleri zaman, Allah‟ı hatırlayıp günahlarından tövbe ve istiğfar ederler” 980 . İsmail, sıra zümresine dâhil edilenlerdensin. Böylelikle her halde Yüce Allah‟ı hazır ve her şeye nazır olduğunu anlayacaksın. Kötü işler ve sevapsız davranıştan ve çirkin huyundan pişmanlığını göreceksin. Yüreğinin içinden ve halis canınla tövbe ve af dileyeceksin O toprak ve kalelerdeki bizim sizi cezalandıracak fatih askerimiz, o bölgelerin her köşesinin süvarilerin hâkimiyetinde olacağını kabul et ve Yüce Osmanlı memleketinin parçasından say, bizime bağladığımız ulu saadetli bendelerimizi (Anadolu Türkmenleri) bana göndersen o zaman benden, başarılı
980 Al-imran Süresi, 135. Ayet. 321
şey görmeyeceksin, ama eğer beyit: دٌقوا گهي دهٔ ّتىظ قٔهَ دٍَّ ّک یرؼیثٚ نق كت یٕـ Kişiliğinde oturan kütü huy Sadece ölmek zamanında bırakabilir Yaptığın kötü ve rezil işlerde ısrarcı ve ciddi olsan, İzzetli Allah‟ın isteğiyle tam bir galibiyetle tasarrufunda olan memleketlerin toprağı en yakın zamanda bizim zafer kazanan askerimizin ordugâhı olacaktır. Bir müddettir alçaklıktan kafanda kumandanlık sevdası geçiyor ve kendi buyruk aşırılığından ülke alarak dünyayı kuşatma iddiasında bulunup dile getiriyorsun. Erkeksen erkeklik meydanına gel. Gayb âleminin Kaderi ne istediyse ortaya çıkacaktır. “Gelen o günün emir ve izini sadece Allahtandır” 981 , “Selam hidayetin izinden gidenler içindir” 982 . Yazıldı Miladi 1514 Nisan ayının 23.si (Hicri 920 yılının Sefer ayının 27si) İzmid yurdunda. 983 Sultan Selim bu mektuptan sonra askerlerinin toplandığı YeniĢehir‟e geldi. Diğer bölükler, Yeniçeriler, Rumeli‟nin Beylerbeyleri, Hasan PaĢa komutanlığında YeniĢehir‟de onunla birleĢtiler. 984 Sultan Selim askerleri teĢvik etmek için her 981
El-infitar Süresi, 19. Ayet. 982
Taha Süresi, 47. Ayet. 983
Feridun Bey, Munşetaus-Selâtin, c. I, s. 351-353; Muhammed Taki DaniĢpejüh, Tahran Yüniversitesinin Merkezi Kütüphan ve Merkez Senetlerinin Fihristi, 255.Mikro Film, 5738 Numaralı. 984
457.
322
birisine 1000 Akçe ödül verdi. 985 Sultan Selim 20000 kiĢilik zeamet (timarlı) sahibi sipahiden oluĢan öncü ordusunu Kız kardeĢinin damadı olan Vezir-i Sani Ahmet PaĢa Dükak‟ın oğluna tayin etti. Sinop valisi Karaca Ahmed PaĢa‟yı 500 süvarı ile Ġran ordusu hakkinda bilgi ve savaĢ planı ele geçirmek için gönderdi. Ayrıca Mihal- Oğlu Mehmed Bey‟i de akına emir vermiĢtir. 986
987 ve buradan da Kayseri‟ye vardı. 988
orada kaldı. Ama Alaüddevle Dulkaldir Memlük Hükümdarının himayesinde olduğu için yaĢlılığını bahane ederek Sultan Selim‟in önerisini kabul etmedi. 989 Ayrıca
baĢlıca rakibi olan ġehsuvaroğlu Ali Bey de Osmanlı ordusuna katılmasının, Alaüddevle‟nın diğer bahanelerindendi. 990 Hatta Alaüddevle Dulkaldır askerlerine Osmanlı ordusunun teçhizatını çalmalarını emir etmiĢti. Bu nedenle ordunun mühi- mmatının azalmıĢtır. Bu da Sultan Selim‟in Gürcü hükümdarından yardım talep etmesine neden olmuĢtur. O da Sultan Selim‟e birçok koyun ve zahire göndermiĢtir. 991 Alaüddevle‟nin yaptıklarını öğrenen ve buna çok öfkelenen Sultan Selim, steratejik açıdan onunla çatıĢmayı uygun görmedi ve barıĢ yaptı. Ama ġah
985 Hammer Purgsthal, Osmanlı Tarihi, c. II, s. 835. 986 Celalzade, a.g.e, 100/a. 987 Ġbn-i Kemal, Defter, IX, 224/b. 988 Hammer Purgsthall, Osmanlı Tarihi, s. 835-836. 989 Hammer Purgsthall, a.g.e, s. 835. 990 ġehabeddin Tekindağ,
“Yeni Kaynak ve Vesikaların IĢığı Altında Yavuz Sultan Selim'in Ġran Seferi” Tarih Dergisi, Mart 1967, sayı: s. 59. 991
Celalzade, a.g.e, 105/b.
323
Ġsmail‟le savaĢ sürerken bir gurup askerini Alaüddevle‟nin muhtemel saldırısına karĢı 40000 kiĢilik bir ihtiyat kuvveti bırakmıĢtır. 992
Ayrıca bu ordu Ġstanbul ile iletiĢimi koparmamak, etkileĢim içerisinde kalmak ayrıca bu sayede Ustaclu-Oğlu Mehmed Han‟ın tahribatlarına da engel olacak ve bunun yanı sıra zahire ve saman azalmasını önleyecektir. 993 Daha sonra Kayseri‟den Miladi 1514 yılın (Hicri 920 yılı Cemaziyülevvel ayının 8. gününde) Sivas‟a geldi. 994
Miladi 1514 yılın Nisan ayı, (Hicri 920 yılın Sefer ayının sonlarında) Sultan Selim Akkoyunluların güçsüz emirlerinden Siracettin Muhammed ġah Bek‟e bir mektup yazdı ve ondan Ġslam düĢmanlarını defetmesi ve zulmü kaldırması için yardım istedi. 995
Ama Akkoyunlu emiri Siracettin Muhammed Bek ġah Ġsmail‟in korkusundan Sultan Selim‟e uyumlu cevap vermedi. Sultan Selim‟in Akkoyunlu emiri Siracettin Muhammed Bek‟e yazdığı ve cevap aldığı mektup bu gerçeği gösterir.
992
Ġdris Bitlisi, Seli Şah-Name, 10/b. 993
Ġdris Bitlisi, a.g.e, 10/b. 994 MüneccimbaĢı, Sahaifül-Ahbar, çev. Ġsmail Erünsal, Tercüman yayınları, c. II, s. 457-458. 995
Hammer Purgsthall, Osmanlı Tarihi , c. II, S. 835. |
