Annotasiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
20 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

1.4 Bosh uzatma asosiy parametrlarini aniqlash
Ushbu hisob avvalroq bajarilgan "Tortish hisobi" ning mantiqiy davomi bo'lib, unda 
berilgan tortish kuchi va iqtisobiy ko‘rsatkichlarini ta’minlash shartlarga asoslanib, 
transport vositasining transmissiyasi turi tanlangan va uning uzatish soni hisoblangan: 
𝑖
1
= 3, 𝑖
0
= 4. 
1. Berilgan ma’lumotlar 
Dvigatelning maksimal momenti 𝑇
𝑑
= 180 𝑁𝑚; 
Dvigatelning nominal quvvati, 𝑁
𝑑
= 70 𝑘𝑉𝑡 (95 𝑜𝑡 𝑘𝑢𝑐ℎ𝑖);
Avtomobilning yalpi og'irligi 𝑚
𝑎
= 3500 𝑘𝑔;
Asl konturning profil burchagi 𝛼 = 20°; 
2. Bosh uzatmaning uzatish soni va FIK aniqlash 
yetakchi bosh uzatma tishlari sonini 𝑧
1
= 14 qabul qilamiz. Tishli g‘ildirak tishlari sonini 
bosh uzatma uzatish sonini ta’minlash shartidan kelib chiqib aniqlaymiz. 
𝑧
2
= 𝑖
0
∙ 𝑧
1
= 4 ∙ 14 = 56 
Tekshiramiz
𝑖
0
=
𝑧
2
𝑧
1
=
56
14
= 4
Gipoidli bosh uzatmaning FIK ni aniqlaymiz 
𝜂
0
=
1 + µ tg 𝛽
2
1 + µ tg 𝛽
1
=
1 + 0,09 tg 25
°
1 + 0,09 tg 45
°
= 0,95 
bu yerda 𝜇 = 0,09 - tishlar orasidagi ishqalanish koeffitsienti, 
tishlarning qiyalik burchaklari 𝛽
1
= 40 ÷ 50° ; 𝛽
2
= 20 ÷ 30° ( tavsiya etiladi: 20, 25, 30, 
35, 40, 45, 50° ,35° olish maqsadga muvofiq), 𝑘 = cos 𝛽
2
/ cos 𝛽
1
nisbati esa 1,2÷1,5 dan 
oshmasligi kerak. Shu bilan birga belgilangan nisbatning kattaroq qiymatlari yengil 
avtomobillar uchun, kichiqroqlari esa yuk avtomobillari uchun. 
k =
cos 25° 
cos 45° 
=1.28 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
21 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

Demak, k 1,2 ga yaqinroq , kichiqroq qiymat chiqdi, bu esa yuk avtomobillar uchun 
belgilangan me’yor.
3. Shesternyalar hisobi 
Gipoid bosh uzatmaning ishlashi paytida shesternya tishlar ilashish natijasida paydo 
bo‘ladigan (1-shakl, a ga qarang), - aylana, bo‘ylama va radial kuchlar ta’siri ostida 
bo‘ladi. Ushbu kuchlar shesternya tishlarga ta'sir qiluvchi normal kuchning tarkibiy 
qismlaridir. Ko'rsatilgan kuchlarning qiymatlarini aniqlaymiz. 
4.1-rasm. Bosh uzatma yetakchi shesternyasiga ta’sir etuvchi kuchlar: a– konsol 
o‘rnatilgan; b–qo‘shimcha tayanch bilan o‘rnatilgan; A, V - tayanchlar 
4.2-rasm. Газель avtomashinalarining orqa yetakchi ko‘prigi 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
22 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

a – umumiy ko'rinish; b, v – bosh uzatma va differentsial sxemalari; 1 – tormoz barabani; 
2, 17 - halqalar; 3, 11, 19 - podshipniklar; 4, 21 - gardishlar; 5, 20 -manjetlar; 6 - stakan;
7 - to‘sin; 8, 26 - kronshteynlar; 9 - yarim o'qi; 10, 31-gaykalar; 12 - qopqoq; 13 - satellit; 
14, 15, 22 - shesternyalar; 16 - karter; 18- vtulka; 23 - o‘q; 24 - shayba; 25 - asos; 27 - 
plastinka; 28 - qalqon; 29-bolt; 30 - qopqoq; 32 – oyna 
Shesternya dastlabki konusning o'rtacha radiusi 
𝑟
𝑐𝑝
=
𝑚
𝑛
∙ 𝑧
1
2 ∙ cos 𝛽
1
=
5 ∙ 14
2 ∙ cos 45
°
= 49,5 𝑚𝑚 
Tishli burchak burchagi 
𝛿
1
= arctg
𝑧
1
𝑧
2
= arctg
14
56
= 14° 
Shesternya bo‘luvchi konuslik burchagi 
𝛿
2
= 90° − 𝛿
1
= 90° − 14° = 76° 
Gipoidli bosh uzatmaning yetakchi shesternyasi uchun: 
aylana kuch 
𝑃
1
=
0,9𝑇
𝑑
𝑖
1
𝑟
𝑐𝑝
=
0,9 ∙ 180 ∙ 3
49,5 ∙ 10
−3
= 9818,18 𝑁 
bo‘ylama kuch 
𝑄
1
=
𝑃
1
cos 𝛽
1
(tg 𝛼 sin 𝛿
1
+ sin 𝛽
1
cos 𝛿
1
) =
9818,18
cos 45
°
(tg 20
°
sin 14
°
+ sin 45
°
cos 14
°
)
= 10749𝑁 
radial kuch
𝑅
1
=
𝑃
1
cos 𝛽
1
(tg 𝛼 cos 𝛿
1
− sin 𝛽
1
sin 𝛿
1
) = 
=
9818,18
cos 45
°
(tg 20
°
cos 14
°
− sin 45
°
sin 14
°
) = 2528 𝑁 
Gipoidli bosh uzatmaning yetaklanuvchi g‘ildiragi uchun: 
aylana kuch 
𝑃
2
= 𝑃
1
cos 𝛽
2
cos 𝛽
1
= 9818,18 ∗
cos 25° 
cos 45 ° 
= 12584,09 𝑁 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
23 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

bo‘ylama kuch 
𝑄
2
=
𝑃
1
cos 𝛽
1
(tg 𝛼 sin 𝛿
2
− sin 𝛽
2
cos 𝛿
2
) ==
9818,18
cos 45
°
(tg 20
°
sin 76
°
− sin 25
°
cos 76
°
)
= 3484 𝑁 
radial kuch 
𝑅
2
=
𝑃
1
cos 𝛽
1
(tg 𝛼 cos 𝛿
2
sin 𝛽
2
sin 𝛿
2
) =
9818,18
cos 45
°
(tg 20
°
cos 76° + sin 25
°
sin 76°)
= 6916 𝑁 
Shesternya tishlarga ta'sir qiluvchi kuchlarni aniqlagandan so'ng, bosh uzatma 
shesterniyalari tishlari mustahkamlik va eskirish hisoblanadi. Yetaklanuvchi tishli 
g‘ildirak uchun keltirilgan tishlar soni 
𝑧
𝑘𝑒𝑙
=
𝑧
2
cos
3
𝛽
2
cos 𝛿
2
=
56
𝑐𝑜𝑠
3
25° cos 76°
= 310,9 
Hisoblab topilgan 𝑧
𝑘𝑒𝑙
qiymati asosida 1–jadvaldan tish shakli koeffitsientini tanlaymiz
Tish shakli koeffitsienti 1–jadval 
Tishlarning shakli koeffitsienti 𝑦 = 0,150. 
2-jadvaldan tishli g'ildirakning kengligini mos ravishda, 𝑑
𝑚
= 280 𝑚𝑚, 𝑖
0
= 4 
qiymatlar asosida 𝑏 = 42 𝑚𝑚 qabul qilamiz.
Konussimon tishli gardish kengligi 2–jadval 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
24 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

O’rtacha bo’linish diametri:
𝑑
𝑚
= 𝑚
𝑛
𝑧
2
= 5 ∙ 56 = 280 𝑚𝑚 
O’rta qismdagi oddiy qadam boshlang’ich konus:
𝑡
𝑛
= 𝜋𝑚
𝑛
= 3,14 ∙ 5 = 15,7 𝑚𝑚