Annotasiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.3 Mavzuga oid mavjud bajarilgan ishlar bayoni va tahlili 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
14 
Bitiruv malakaviy ishi 
 
O’zg.
 
Varoq
 
Hujjat№.
 
Imzo 
Sana
 
Varoq 
15 
12 
Bitiruv malakaviy ishi 
 

---

Bosh (markaziy) uzatmaning vazifasi transmissiya uzatishlar sonini ko'paytirish 
orqali burovchi momentni ko'paytirish va harakatni 90° burib, yarim o'qlarga vetkazib 
berishdan iborat. Ular odatda uzatmalar qutisi bilan differensialni (gildirakli traktor va 
avtomobillarda) yoki burish mexanizmi (zanjir tasmali traktorlarda) bilan bog’laydi va 
odatda yetakchi ko'prik karteriga joylashtiriladi.
Bir juftli bosh (markaziy) uzatma sodda, arzon va massasi kichik, shuningdek, ishlab 
chiqarish va ekspluatatsiya qilish qulay bo’lgani uchun keng tarqalgan. Kamchiligi shuki, 
ularda uzatmalar sonini ko'paytirish cheklangan (𝑖
𝑏
≤ 7) . Agar bu ko’paytirilsa , uning 
gabariti kattalashib ketadi. 
Bosh uzatmalar ilashishdagi tishli g’ildiraklarning soniga qarab yakka yoki qo’shaloq 
bo’lishi mumkin. 
Yakka uzatma bir juft tishli g’ildirak (shesternya)dan, qo’shaloq uzatma esa ikki juft 
tishli g’ildirak (shesternya)lardan iborat. Yakka Bosh uzatmalar konussimon, gipoidli, 
chervyakli va silindrik turlarga bo’linadi (4.1-rasm). 
Qo’shaloq uzatmalar esa, odatda, bir juft konussimon va bir juft silindrik tishli 
g’ildiraklardan tashkil topib, ular o’z navbatida ko’prik o’rtasida yaxlit joylashgan – 
markaziy uzatma yoki ikki qismga bo’lingan, ajratilgan uzatma bo’lishi mumkin. 
Yakka uzatmalar ko’pincha yengil yoki o’rta yuk avtomobillarida qo’llaniladi. 
Dvigateli oldida va yetakchi ko’prigi orqada joylashgan kompanovkali avtomobillarda 

---

konusli yoki gipoidli uzatmalar ishlatiladi. Komponovkasi old yuridmali bo’lgan yengil 
avtomobillarda (Nexia, Tico, Matiz) silindrik uzatmalar qo’llanilmoqda. 
3.1-rasm. Yakka bosh uzatmalar sxemasi: 
a-konussimon; b-gipoidli; d-chervyakli; e-silindrik; 1-yetakchi shesternya; 2- 
yetaklanuvchi shesternya; 3-chervyak; 4-chervyakli shesternya; 5-yetakchi val; 6- yetakchi 
shesternya; 7-yetaklanuvchi shesternya; 8-differensial.
Yakka bosh uzatmalar uzatish soni odatda yengil va o’rta yuk avtomobillarida 
qo’llaniladi. Uzatishlarining soni oltigacha bo’ladi.
Konussimon bosh uzatmaning yetakchi (1) va yetaklanuvchi (2) shesternyalar o’qlari 
bir tekislikda bo’ladi. 
Gipoidli bosh uzatma yetakchi (1) va yetaklanuvchi (2) shesternyalar o’qlari bir 
tekislikda yotmaydi. Yetakchi shesternya o’qi yetaklanuvchi shesternya o’qidan (4.1 e-
rasm) masofaga siljigan bo’ladi. Gipoidli bosh uzatma konussimonga nisbatan gabariti 
kichik, shovqini past bo’ladi.
Gipoidli asosiy uzatmada yetakchi va yetaklanuvchi tishli g’ildiraklarning o’qlari 
o’zaro kesishmay, bir-biriga nisbatan ma’lum masofaga (e) siljitilgan (2.2- rasm,b). 
O’qlarining bir-biriga nisbatan bunday joylanishi kardanli uzatmaning orqa uchini pastroq 
tushiradi, bu esa o’z navbatida avtomobilning og’irlik markazini pasaytirib, uning 
turg’unligini oshiradi. Bundan tashqari gipoidli uzatmada tishlarning spiral burchagi katta 
bo’lgani uchun, ularning uzunligi xam katta bo’lib, bir vaqtda ilashib turgan tishlarning