Anorganik kimyo ii

Brom va hosilalarining hossalari:

2HBr + H₂SO₄ = Br₂ + SO₂ + 2H₂O
3Br₂ + S + 4H₂O = H₂SO₄ + 6HBr. Br₂ + SO₂ + 2H₂O = 2HBr + H₂SO₄.
Br₂ + 5Cl₂ + 6H₂O(issiq) = 2HBrO₃ + 10HCl.
Br₂ + 2NaOH(suyul.) = NaBr + NaBrO + H₂O 3Br₂ + 6NaOH(kons.) = 5NaBr + NaBrO₃ + 3H₂O
Br_2(er)+ H₂S(to’yingan) = 2HBr + S↓. 2HBr + Cl₂ = 2HCl + Br₂
HBr(suyul.) + NaOH(suyul.) = NaBr + H₂O, 2HBr(kons.) + H₂SO₄(kons.) = Br₂ + SO₂ + 2H₂O.
4HBr(kons.) + MnO₂ = MnBr₂ + Br₂ + 2H₂O,
14HBr(kons.) + K₂Cr₂O_7(q)= 2CrBr₃ + 3Br₂ + 7H₂O + 2KBr
HBrO(kons.) + HBr(kons.) = Br₂ + H₂O, HBrO(kons.) + 2HI(kons.) = HBr + I₂↓ + H₂O. HBrO₃ + NaOH(suyul.) = NaBrO₃ + H₂O, 2HBrO₃(kons.) + I₂ = Br₂ + 2HIO₃,
HBrO₃(kons.) + 5HBr(kons.) = 3Br₂ + 3H₂O. HBrO₃(suyul.) + 6HI(suyul.) = HBr + 3I₂↓ + 3H₂O. 6HBrO₃(kons.) + 5HI(kons.) = 3Br₂ + 5HIO₃ + 3H₂O.
2HBrO₃(kons.) + 3C(grafit) = 2HBr + 3CO₂↑. HBrO₄ + NaOH(suyul.) = NaBrO₄ + H₂O,

15 | G R A N D

YOD

Yod odatdagi bosim ostida ohista qizdirilsa, sublimatlanadi, ya’ni suyuqlanmay turib, gunafshatusli bug‘ga aylanadi, yod bug‘i sovitilsa, suyuq fazaga aylanmay, yana qattiq holatga o‘tadi. Lekin yod, ayniqsa, katta bosim ostida birdan qizdirilsa, 113,7°C da suyuqlanadi.
Dengizda o'sadigan ba’zi o'simliklar yod birikmalarini o'zida to'playdi. Chili selitrasining ba’zi qatlamlarida 0,1 % ga qadar NaJO₃ bo'ladi. Yod o'simlik va hayvon organizmi uchun zarur elementdir. Organizmda yod yetishmay qolganda endemik buqoq deb ataladi digan kasallik vujudga keladi.
Yod galogenlar orasida eng passivdir.
Oltingugurt, fosfor, temir, simob va boshqa metallar bilan yod bevosita birika oladi. Yod oddiy moddalardan tashqari murakkab moddalarni ham oksidlaydi:
Na₂SO₃ + J₂ + H₂O = Na₂SO₄ + 2HJ
Yod KI bilan birikib, KI₃ tarkibli kompleks tuz hosil qiladi: KJ + J₂ = KJ₃
Yod suv bilan qo‘shilib,
J₂ + H₂O = HJ + HIO hosil qiladi.
Yod vodorod bilan birikadi:
H₂ + J₂ = 2HJ −50,21 кJ.
Vodorod yodid laboratoriyada PI₃ ni gidroliz qilish yo’li bilan olinadi:
PJ₃ + 3H₂O = H₃PO₃ + 3HJ
Yodning tuzlariga H₂SO₄ ta’sir ettirish yo’li bilan HJ olib ^{bo'lmaydi. Chunki hosil bo’lgan HJ darhol oksidlanadi va J}2 ^ajralib chiqadi:
2KI + 3H₂SO₄ = 2KHSO₄ + J₂ + SO₂ + 2H₂O
Yodidlardan yod ajratib olish uchun ularga xlor yoki brom ta’sir ettiriladi:
2NaJ + Cl₂ = 2NaCl + J₂,
2KJ + Cl₂ = 2KCI + J₂
2KJ + Br₂ = 2KBr + J₂
yoki Nal va MnO₂ aralashmasiga H₂SO₄ ta’sir ettirib olinadi: 2NaJ + MnO₂ + H₂SO₄ = 2NaHSO₄ + MnSO₄ + J₂ + 2H₂O
5% li yodning spirtdagi eritmasi antiseptik va qon to‘xtatuvchi vosita sifatida, bir qator farmatsevtik vositalar olishda ishlatiladi. Yodning radioaktiv izotopi tibbiyotda rak va qalqon bezi, arterioskleroz kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Yod turli yod birikmalar tayyorlashda ishlatiladi.