Antitra nspirantlar

Fotosintezning C3-yoMi. Ushbu jarayon, ya’ni С 0 2 gazinv assimilatsiya qilish yoMi barcha o‘simliklarga xosdir. Birinchi bor bu yoMni amerikalik bioximik olim M. Kalvin (1946-1956) va uning shogirdlari aniqlagan. Kalvin nishonlangan I4C elementidan foydalanib fotosintezda birinchi hosil boMuvchi organik moddalami aniqlagan. Natijalarga ko‘ra o‘simliklar tomonidan yutilgan 14C 0 2 gazining 87% 5 sekund ichida, uch uglerodli birikma, fosfoglitserat kislotasi tarkibiga kirishi aniqlangan Buning uchun bir hujayrali suv o4i xlorella va nishonlangan 14C 0 2 olingan. Suv o‘tIari I4C 0 2 mavjud muhitda o‘stirilgan va turli vaqtlar davomida uning tarkibidan spirtda eruvchi moddalar ajratilib, ularda 14C miqdori xromatografiya usulida o‘rganilgan. Izlanishlar davomida tajriba boshlanganidan bir daqiqadan so'ng aniqlangan bir qancha birikmalar, xususan, uch va yetti uglerodli qandlar hamda qandli fosfatlar, organik kislotalar (olma, oksaloatsetat), alanin, aspartat kabi aminokislotalar tarkibida 14C mavjudligi aniqlangan. Ekspozitsiya vaqti qisqa, ya’ni 0,1-2 soniya boMganda esa l4C ko‘proq uch uglerodli birikma fosfoglitserat kislotasining karboksil guruhi tarkibida uchragan.
1. Karboksillanish. Ribuloza-5-fosfat ATF va fosforibulozakinaza ishtirokida fosforirlanadi va ribuloza-l,5-difosfatga aylanadi. So‘ngra hosil boMgan ribuloza-l,5-difosfat ribulozodifosfat karboksilaza fermenti yordamida C 0 2 birikmasini bogMaydi va keyinchalik 2 molekula fosfoglitserat kislotasiga parchalanuvchi oraliq mahsulot hosil qiladi. 2. Qaytarilish. Karboksillanish bosqichida hosil bo‘lgan FGK ikki kichik bosqichda fosfoglitserataldegidga (FGA) aylanadi. Buning uchun, dastlab, 3-FGK, ATF hamda fosfoglitseratkinaza fermenti ishtirokida fosforirlanadi va 1,3-FGK hosil bo‘ladi. So‘ngra 1,3-FGK moddasidan qaytarilgan NADFH ishtirokida va digidrogenaza fermenti yordamida 3-FGA hosil bo‘ladi. 3. Tiklanish. Ushbu bosqichda yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan biokimyoviy jarayonlar, ya’ni karboksillanish va qaytarilish reaksiyalari tufayli 3 molekula CO2 fiksatsiyalanadi va 6 molekula 3-FGA hosil bo‘ladi. So'ngra hosil boMgan 3-FGA moddasining besh molekulasi ribuloza-5-fosfat hosil bo‘lichida, qolgan bir molekulasi esa glukozaning sintezi uchun ishlatiladi.