Ҳарбий эпидемиология

Ретроспектив эпидемиологик таҳлил 
Қўшинлар орасида ретроспектив эпидемиологик таҳлил – бу ҳарбий қисм 
шахсий таркиби орасида эпидемик жараён ривожлнишини юқумли 
касалликларнинг учраш даражаси, таркиби ва динамикасини маълум бир вақт 
оралиғида ёки шу даврда таҳлил қилиш орқали баҳолашдир. 
Ҳарбий 
тиббиётда 
санитар 
йўқотишларни 
белгиловчи асосий 
кўрсатгичлар бўлиб уларнинг тузилиши ва миқдори ҳисобланади.
Ҳарбий эпидемиологияда “юқумли касалликларнинг даражаси” деган 
атама (термин) қўлланилади ва у абсолют рақамлар ёки нисбий қўрсаткичларда 
баҳоланади.
Юқумли касалликлар улуши (таркиби) алоҳида нозологик касаллик ёки 
касалликлар гуруҳининг барча юқумли бўлган касалликларга нисбатан 

---

26 
фоизлардаги кўрсаткичи. Юқумли касаллик динамикаси – касалликнинг вақт 
бўйича тақсимланишидир. 
Талабга кўра касалланиш – ҳар хил вақтлар оралиғида таҳлил қилинади. 
Эпидемиологик таҳлил ўтказиш шунинг учун ҳам муҳимки, бунда қўшинлар 
орасида 
алоҳида 
касалликларнинг 
аҳамияти, 
эпидемик 
жараён 
ривожланишининг шароитлари ва келажакда унинг қандай намоён бўлиши 
кутилаётгани аниқланади. Қўшинларни стационарга жойлаштириш учун ўтган 
календарь йилидаги эпидемиологик таҳлил натижаларидан, чора-тадбирларни 
режалаштиришда 
эса 
кейинги 
календарь 
йили 
маълумотларидан 
фойдаланилади. Заруриятга кўра эпидемиологик таҳлил бошқа даврлар учун 
ҳам ўтказилиши мумкин.
Жанглар жараёнида (жангавор операцияларда) эпидемияга қарши чора-
тадбирларни режалаштиришда шу давр мобайнидаги юқумли касалликларнинг 
структураси ва даражаси ҳамда эпидемик жараённинг жанг давридаги 
кутилаёган кечиши (прогнози) таҳлил қилинади.
Қўшинлар орасида эпидемик таҳлил ўтказишда бошланғич маълумотлар 
бўлиб шахсий таркиб орасида касаллик ҳақидаги маълумотлар (статистика), 
беморларни, соғлом кишилар ва ташқи муҳит объектларининг лаборатория 
текширув натижалари, қўшин фаолияти ва хизматининг таҳлил қилинаётган 
вақт мобайнидаги ўзига хос хусусиятлари (хизматга янги чақирилувчиларни 
чақириш муддатлари, ўқув марказларига чиқиши, ўқув машғулотлари ўтказиш, 
хўжалик ишлари, жангавор ҳаракатларнинг характери ва бошқалар) ва қисмда 
ўтказиладиган санитария-гигиеник чора-тадбирлар ҳақидаги маълумотлар 
(овқатланишни ташкиллаштириш, сув таъминоти, жойлаштириш хусусиятлари 
ва ҳ.к.) хизмат қилади.
Йиғилган дастлабки маълумотлар (календарь йил учун) тўртта асосий 
йўналиш бўйича таҳлил қилинади:
1. Юқумли касалликлар турлари ва учраш даражасининг нозологик 
шакллари бўйича таҳлили; 
2. Касалликларнинг кўп йиллик динамикаси таҳлили; 
3. Касалланишнинг йиллик динамикаси таҳлили; 
4. Касалланишларнинг эпидемиологик белгилари бўйича таҳлили.
Пировард натижада ҳарбий эпидемиологиянинг асосий маълумотлари 
аниқланади ва уларни хал этиш юзасидан чора-тадбирлар йўналиши 
белгиланади.
Ҳарбий қисмларда ретроспектив эпидемиологик таҳлил қисм врачлари, 
қўшин ва бўлинмаларда эса санитария-эпидемиология муассасалари ёки 
бўлинмалар врачлари томонидан ўтказилади.