Ҳарбий эпидемиология

 
Санитария-эпидемиологик назорат маркази қуролли кучлар бўйича 
санитария-гигиеник ва эпидемияга қарши чора-тадбирлар комплексини ташкил 
қилиш ва уни ўтказиш учун мўлжалланган. Санитария-эпидемиология назорати 
маркази олдига қуйидаги вазифалар қўйилган: малакали микробиологик, 
гигиеник ва токсикологик текширувларни ўтказади; санитария-эпидемиологик 
ҳолати нохуш бўлган қўшинларда изоляцион-карантин чора-тадбирларини 
ташкил қилади ва ўтказади; қўшилма тиббий хизматини ўз куч ва воситалари 
билан кучайтиради; қўшилмалар санитария-эпидемиологик муассасалар учун – 
дезинфектор ва дератизаторларни тайёрлайди.
Бундан ташқари, санитария-эпидемиология назорати маркази Мудофа 
вазирлигининг Бош санитария шифокорининг режасига асосан қўшин ва 
фронтлар районларида санитария-гигиеник, эпидемияга қарши чора-тадбирлар 
ўтказишни назорат қилади ва қўшинларни эпидемияга қарши ҳимоя қилиш 
масалалари бўйича маслаҳат берувчи асосий марказ бўлиб ҳисобланади. 

---

46 
Душман томонидан бактериологик қурол қўлланилганда, санитария-
эпидемияология назорати маркази душман томонидан бактериологик 
воситаларни қўллаш натижасида вужудга келган оқибатларни ўчоқларда тўлиқ 
бартараф қилиш чора-тадбирларини ташкил қилади ва ўтказади, қўшинлар 
ҳаракат олиб бораётган ҳудудларда малакали тиббий разведкани ўтказади.
Санитария-эпидемиология назорати маркази таркибида эпидемиологик, 
санитария-гигиеник ва ҳаракатдаги санитария-эпидемиологик бўлимлари 
мавжуд.
Эпидемиологик бўлимнинг таркибига: эпидемиологик, дезинфекцион, 
бактериологик бўлимлар, ўта хавфли юқумли касалликлар бўлими ва ОИТС 
инфекциялари бўлими киради.
Санитария-гигиеник бўлим таркибида: санитария-назорат ва экспертиза 
бўлими, токсикология ва радиология бўлими, санитария-гигиеник ва 
токсикология лабораторияси мавжуд. 
Санитария-эпидемиология марказининг бўлим ва бўлинмалари душман 
томонидан бактериологик воситалар қўлланилганлигини аниқлаш мақсадида 
бактериологик, вирусологик ва бошқа текширувларни ўтказади. Қўшинлар 
шахсий таркиби орасида пайдо бўлган маълум бир касалликнинг инкубацион 
даврини аниқлайди.
Юқумли касалликлар манбаи ва тарқатувчилари бўлиб гумон 
қилинадиган кемирувчилар, ҳайвонлар, қушлар ва ҳашаротлар орасида 
касалланганларни аниқлайди.
Бунда табиий ва энзоотик (бирор географик шароитга хос бўлиб, ўша 
ердаги ҳайвонлар ўртасида тарқалган) юқумли касалликлар ўчоқлари 
чегаралари аниқланади ва ўша ҳудудларда жойлашган қўшинлар орасида 
эпидемияга қарши чора-тадбирларни режалаштириш учун эпидемиологик 
прогнозни тузиб чиқади.
Юқумли касалликларни олдиндан ташхис қилиш, сувни, ҳавони, 
тупроқни, озиқ-овқат маҳсулотларини ва бошқаларни зарарланганлигини тезда 
аниқлаш учун янги замонавий лаборатория-диагностик ва экспресс усулларни 
излаб топади ва уни амалда синаб кўради.
Озиқ-овқат омборларига келтирилган маҳсулотларнинг сифатини ва 
санитария-гигиеник қоидалари талабларига асосан сақланиши назоратини 
ўтказиб боради. Тайёрланган овқатлар сифатини ва сувнинг бактериал, 
радиоактив ва заҳарловчи моддалар билан зарарланганлигини аниқлаш 
мақсадида лаборатория назоратини ўтказади ва уларни истеъмол қилиш учун 
хулоса чиқаради.
Бундан ташқари, барча санитария-эпидемиологик лабораторияларни 
махсус лаборатория жиҳозлари, реактивлар, диагностик препаратлар, 
зардоблар, замбуруғ ва микроблар ўстириш учун мосланган муҳитлар ва 
бошқалар билан таъминлашни режалаштиради. Уларнинг тиббий таъминот 
органлари томонидан етказиб берилишини назорат қилади; душман томонидан 
бактериал қурол қўлланилган шароитларда, жанг олиб борилаётган фронтларда 
ишлаш учун тиббий таркиб махсус тайёргарлигини бошқариб боради; ўзининг 
ўқув бўлимида лаборантларни тайёрлайди ҳамда шифокор-бактериологлар, 

---

47 
шифокор-гигиенистларнинг ўзи ишлаётган жойларида тайёргарлигини 
ўтказади. 
Қўшинларни 
бактерияга 
қарши 
ҳимоялаш 
чора-тадбирларини 
режалаштиришни ишлаб чиқишда иштирок этади ва уларнинг ҳарбий 
қисмларда ва қўшилмаларда бажарилиши назоратини ўтказиб боради. Жойлар, 
жанговор техника, транспорт воситалари ва бошқа объектлар дезинфекция 
қилиниши 
сифатли 
ўтказилганлиги 
устидан 
ва 
барча 
озиқ-овқат 
маҳсулотларини ҳамда сувни радиоактив ва заҳарловчи моддалар, патоген 
микроорганизмлар билан зарарланганлигини аниқлаш мақсадида лаборатория 
назоратини ўтказиб боради.