Article · June 019 citations reads 3,872 author

To‘rkun, tevana, min, sin, to‘ramoq kabi qadimiy o‘z 
so‘zlarimiz vaqt kechgan sayin, buni tashuvchi til egalari, yoshi ulug‘ 
kishilarimiz o‘tgan sari shevalarimizdan ham asta-sekin yo‘qolishga 
yuz tutmoqda. Ularni asrab qolish, tilimizning faol bo‘lmasa-da, bir 
lug‘atiga aylanishini ta’minlashimiz zarur. Bu ish birinchi navbatda 
filolog mutaxassislar, yozuvchi-shoirlar, jurnalistlarimizning ishi. 
O‘zbek shevalariga doir jiddiy lug‘atlar nashr qilinganiga qariyb 
yarim asr bo‘lmoqda. Bu sohadagi ilmiy tadqiqotlar noyob bo‘lib 
qoldi. O‘zbek tilshunosligining shevashunoslik (dialektologiya) 
sohasini qayta rivojlantirish, tilimizdagi sheva so‘zlarni to‘plash,
tadqiq etish, o‘zbek xalq shevalari lug‘atlarini yangidan nashr etish, 
xalq shevalari leksikasi hisobiga adabiy tilimizni boyitib borish 
oldimizdagi g‘oyat muhim vazifalardan bo‘lmog‘i zarur.
Kamchilik, nuqson, qusur, zarar yonida min (mun) ishlatilsa, 
65
Turkiy yodgorliklar tili o‘zbek shevalarida

---

qizning ota uyi, mahallasi ma’nosida uning o‘rnini bosolmaydigan 
so‘zlar bo‘lmagan mahalda to‘rkunni qo‘llasak, burunga taqiladigan 
sirg‘a – lotiba, jo‘b (mos, muvofiq), sin (gavda), saldam (inersiya), 
to‘ramoq (yaralmoq), mondimoq (yolchimoq, rivoj topmoq) singari 
so‘zlarimizni o‘rinli ishlatsak, tilimiz jozibasi, husni-chiroyi, boyligi 
yana-da oshar edi.
O‘zbek tilining alohida fan sifatida o‘rganilayotgan o‘zbek 
adabiy tili, o‘zbek tili tarixi va o‘zbek shevashunosligi aslida o‘zaro 
bog‘langan holda o‘qitilishi, tadqiq etilishi lozim, chunki ular bir-
birini boyitish, to‘ldirish uchun xizmat qiladi. Ayniqsa, o‘zbek 
shevalari materiallari o‘zbek tili tarixi uchun ham, o‘zbek adabiy tili 
uchun ham til tarixining taraqqiyot yo‘llarini belgilash, aniqlashda 
muhim o‘rin tutadi.