Arxeologik yotqiziqlar

Kurs ishi mavzusining predmeti: Hozirgi davrdagi tasavvurlarga ko’ra Quyosh tizimi jismlari fazoda birlamchi sovuq va gazsimon materialning yig’ilishi va zichlanishi natijasida Quyosh va birlamchi planetalar paydo bo’lguniga qadar shakllangan. Asteroid va meteoritlar Yer guruhiga kirgan planetalar uchun, kometa va meteorlar esa gigant planetalar uchun ilk (dastavval) mahsulot hisoblanadi. Yerni hozirgi vaqtdagi po’stining tuzilishini shakllanishi birlamchi gomogen (bir xil tarkibli, tuzilishi) moddalarning og’irligiga bog’liq ravishda diffyerensiatsiya jarayoni bilan bog’lanadi.
Kurs ishi mavzusining maqsadi: Geoarxeologik izlanishlardagi bosh obyektlar bular qatlamlar bo‘lib, arxeologik madaniy qatlam bilan bog‘liq yotqiziq arxeologik yotqiziq nomi bilan terminlashtiriladi. Arxelogik kontekstlardagi yotqiziqlarning eng yaxshi qismi tabiatdagi klastiklik, organik boy qatlamlar kombinatsiyasi, maxsus sharoitlardagi va g‘orlardagi kimyoviy yotqiziqlar hisoblanadi. Klastik yotqiziqlar, manba tushunchasi, ko‘chish va qatlam tushunchalarini o‘z ichiga oladi. Muhitlarning turlicha joylashuvi ostidagi tuproq shakllarining biri muqim joylashadi. Balchiq va gilga o‘xshagan detrital komponentlar ko‘chirib olib kelingan bo‘lishi mumkin va tuzlar o‘sha bir xil gorizontlarda erib qolgan bo‘lishi mumkin. Dinamika esa detsimetr va santimetrda umumiy joyini o‘zgartirish va vertikal ko‘chishlardan biri hisoblanadi. Tuproq namunalari, arxeologik tuproqlar, ixcham tuproq va kompakt tuproqlar bo‘lib, bular yotqiziq termini bilan ishlatiladi. Manbalardagi ko‘pgina joylarda muhokamalarda yotqiziqlarning shaklanish dinamikasi tuproqlardan juda ham farq qilishi:
Kurs ishi mavzusining vazifalari: Klastik yotqiziqlarning ko‘pgina xususiyatlari mavjud bo‘lib ular quyidagicha tasvirlanadi va qisqacha izohlanadi. Bu xususiyatlar o‘z ichiga tarkibni, tuzilishni (toshning o‘lchami va o‘tkirligi) yotqiziq strukturasini olish:
Yotqiziqlar qoyalar turlarini va minerallar tuzilishini keng ko‘rinishini namoyon qiladi. Bu moddiy manbaning vazifasi hisoblanadi. Shuning uchun geologlar geologik landshaftlarni rekonstruksiya qilishadi. Yotqiziqlarning birmuna ko‘pchiligi zamon va makonda o‘zgarib turadi. So‘nggi vaqtlarda bir qancha minerallar boshqalarga qaraganda vayron bo‘lishda ko‘proq ta’sirchanroq hisoblanadi va shuning uchun qadimiy yotqiziqlarda ular kamroq davomiyroq bo‘lishadi. Natijada qisqacha yotqiziqlarning tarkibi ya’ni, tuzilishi ikkinchi jarayon tomonidan ta’sirlanadi (masalan tuproq shakllanishi, ob havoning o‘zgarishi), ya’ni kimyoviy minerallar sababli yotqiziqlarning tosh qotgan skeletlari yoki yotqizlarning massalari ichida ko‘plab ximikatlar (biroz ko‘tarilgan hududlar va qattiq jismlar) shakllanadi. Ikkinchi minerallar to‘plami karbonotni (kalsiy va aragonit), silikatlarni (mikrokristal kvars va opal ), sulfatlarni (gips, bariy ) va temir oksidini (limonit va gozit ) taqazo etish