Arxeologik yotqiziqlar

Muzlik yotqiziqlari
Muzlik yotqiziqlari — muzliklaming erishidan hosil bo‘lgan suv oqimi yotqiziqlari. Bu yotqiziqlar morena, fluvioglatsial va ko‘l muzligi cho‘kindilaridan iborat. Bu yotqiziqlar bo‘lakli materiallar tarkibiga ko‘ra gil va mergel xarsang toshlari, shag‘al, qum, qumtuproq, qumloq tuproq, lentasimon gil va boshqalardan iborat.
Muzlik yotqiziqlarining hosil bo‘lishi hozirgi yoki qadimiy tog‘ muzliklari va materik muz qoplamlari bilan genetik bog'liq bo‘lgan geologik yotqiziqlaming katta guruhi. Muzlik (glatsial yoki morena) va suv-muzlik yotqiziqlariga bo‘linadi. Muzlik yotqiziqlari muzlik o‘mida muz bilan keltirilgan qattiq jinslardan vujudga keladi. Har xil o‘lchamdagi bo‘sh tog‘ jinslari, valunlar, qumtoshlar, qum va hokazolardan iborat, Suv-muzlik yotqiziqlari muzlik ichida va chekkalarida
erigan suv oqimi bilan hosil bo‘ladi. Muzlik yotqiziqlaming barcha
turlari murakkab birikmadir. Antropogen davrda katta materik muzliklari
bepoyon maydonlami qoplab yotgan.

2. 
   Daryo va dengizorti yotqiziqlari va cho‘kmalar tuzilishi.
   

Daryo yotqiziqlari yotqiziqlaming muhim qismi bo‘lib, saqlanish holati haqida ma’lumotlami aks ettiradi. Garchi bu nazariyada, individual davriy yotqiziq o‘zgarmas fizik hodisa ostida birlashsa-da, u individual voqea va hodisani o‘rganish uchun qiyin va imkonsiz. Dengiz yotqiziqlari - morfologik qismlar yuzasi bo‘lib, u dengizdagi yotqiziqlar va oqim ta’sirida, yani suv yoki havo sababli paydo bo‘ladi. Yotqiziqlarga o‘xshash misollarni sohil suvlarining mavjlanishida va dengiz qumtepaliklarida kuzatishimiz mumkin. Yotqiziqlar
yuzasida mayda zarrachalaming birlashishidan tashkii topgan cho‘kmalaming tuzilish shakli uning ko‘rinishini hosil qiladi. Hozirgi bir yo‘nalishdan oquvchi suv izlari daryo shakllarining kichkina ko‘rinishlari hisoblanadi. Yotqiziqlar va tuproqlarda aniqlangan boshqa tuzilmalar qatlamsiz hudud bo‘lib, ularda fizik, kimyoviy yoki biologik voqea-hodisalar, haqiqiy qatlam bilan bir necha sinxronlar ishlab chiqariladi. Ularga muz erishidan (ya’ni darz ketgan muz parchalari, sovuq sababli paydo bo‘lgan) vujudga kelgan parchalar kiradi.