Aşgabat “Ylym” neşirýaty

3. Çagalaryň işlerini öwrenmek we netije çykarmak usuly. 
Çagalaryň çeken suratlaryny, toýundan ýasan şekillerini öwrenip, ola-
ryň ukyplaryna, döredijiligine baha bermek bolýar.

---

14
i bap
4. Synag etmek, tejribe geçirmek usuly. Barlag geçirýän beýleki 
usullardan alan, toplan maglumatlaryny tejribede barlap görýär. Synag 
etmek iki hili bolýar: tebigy ýagdaýda ýa-da ýörite enjamlaşdyrylan 
otaglarda geçilýär. Ylmy-barlag geçirýän adam synag işini dürli ýer-
lerde, dürli çagalaryň topary bilen geçirip bilýär. Meselem, çagalar 
ba gy nyň milli maksatnamasynda körpelere ýaşlary boýunça öwre-
dilmeli zatlar öň 2-3 ýylyň dowamynda ýerlerde (ýurdumyzyň dürli 
welaýatlarynda, şäherlerinde) synag edilip görlen, belli netije çykary-
lan maglumatlar ýerleşdirilýär. 
Durmuşda mekdep okuwçylary, uly ýaşlylar bilen başga-da 
birnäçe usullar ulanylýar, ýöne olar mekdebe çenli ýaşly çagalar bilen 
iş geçirilende az peýdalanylýar;
a) ýazmaça sorag-jogap usuly;
b) mekdep resminamalaryny öwrenmek usuly;
ç) okuwçylaryň ýazuw iş depderlerini öwrenmek usuly; 
d) edebi çeşmeleri öwrenmek usuly;
e) testirlemek usuly;
ä) matematiki usullar we ş.m.
Pedagogik ylmy-barlaglary geçirýän adamyň diňe bir usuldan 
peýdalanmagy ýeterlik däldir. Ol ylmy işi ýazmak üçin birnäçe ylmy- 
barlag usullaryndan peýdalanyp, takyk netije çykarýar. 
2. Ösüş we terbiýe
Ösüş barada düşünje. Çaga dünýä inen gününden taýýar şahsy-
ýet bolup ýetişmeýär. Adamyň ösüşi beden, psihiki we sosial taýdan 
bolýar.
Çaganyň beden ösüşi diýlip, onuň boýunyň kadaly ösmegine, 
agramynyň artmagyna aýdylýar. 
Çaganyň psihiki ösüşi diýlende, onuň akyl ýetiriş ulgamynyň, 
psihologik häsiýetleriniň kämilleşmegine düşünilýär.
Sosial ösüş diýlip, tertibiniň, özüni alyp barşynyň jemgyýetiň ta-
labyna görä üýtgemegine, ýokarlanmagyna aýdylýar.
Ösüş hadysasy diýlip, çaganyň indiwidlik ýagdaýyndan şahsyýet 
bolýança hem-de ondan soňra jemgyýetiň bir agzasy hasaplanýança 
geçýän ýoluna aýdylýar.

---

15