Asosiy vositalar hisobi

Dt Dastgoh (yangi) 1.000.000

Dt Jamlangan amortizatsiya. 350.000

Kt Dastgoh (eski) 550.000

Kt Pul mablag’lari 700.000

Kt Dastgohni ayirboshlashidan foyda 100.000

Тo’rtinchi holat - ayirboshlashdan olingan foydani tan olmaslik. Ma’lumki, agar bir turdagi (toifadagi) asosiy vositalarni ayirboshlansa, u holda ayirboshlash natijasida olingan foyda hisobda aks ettirilmaydi. Bunday hollarda ob’ektining boshlang’ich qiymati vujudga keladigan foyda summasiga kamaytiriladi. Yuqorida keltirilgan misol ma’lumotlaridan foydalanamiz, so’m hisobida:
Eski dastgohning balans qiymati 200.000
Тo’langan pul mablag’lari 700.000
Yangi dastgohning boshlang’ich qiymati 900.000
Demak, asosiy vositaning boshlang’ich qiymati, eski dastgohning balans qiymatiga to’langan pul mablag’lariso’mmasini qo’shish yo’li orqali hisoblanadi. Ayriboshlash bilan bog’liq bu holatni aks ettiruvchi buxgalteriya o’tkazmasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
D-t Dastgoh (yangi) 900.000

D-t Jamgarilgan amortizatsiya 350.000

K-t Dastgoh (eski) 550.000

K-t Pul mablag’lari 700.000
Garchand ushbu holatda asosiy vositalarni ayriboshlashdan olingan foyda ko’rsatilmagan bo’lsada, haqiqatda bu uning muddatini o’zaytirilishini anglatadi. Chunki, yuqorida keltirilgan holda, ma’lum sharoitlarda yangi dastgohni hisobdan chiqarilishida (eskirish hisoblashda), uning balans qiymati 1.000.000 so’m emas, balki 900.000 so’m bo’ladi. Demak, eskirish 900.000 so’mdan hisoblangani uchun ko’rsatilmagan foyda har yili qamroq hisoblanayotgan eskirish summalari orqali o’z ifodasini topadi.

XULOSA
Buxgalteriya hisobining xalqaro vamilliy standartlari talablariga ko’ra moliyaviy hisobotlarda uzoq muddatli aktivlarning, shu jumladan, asosiy vosita-larning har bir toifasiga nisbatan quyidagilarni ochib berish kerak:
balans qiymatini aniqlashda foydalanilayotgan hisoblash tamoyillari. Bir necha bazalardan foydalanilaetganda bu baza uchun balans qiymati har bir toifa bo’yicha yoritilishi zarur;
foydalanilayotgan amortizatsiyani hisoblash usullari;
foydali faoliyat muddatlari va qo’llanilayotgan amortizatsiya me’yorlari;
hisobot davrining boshi va oxiridagi balans qiymati va hisoblangan amortizatsiya summasi;
hisobot davrining boshi va oxirida quyidagilarni ifodalovchi asosiy vositalarning balans qiymatini solishtirish: asosiy vositalarning o’sishi; chiqib ketishi;
kompaniyalarning birlashishi orqali sotib olish; kayta baholash natijasida vujudga keladigan ko’payish yoki kamayish; balans qiymatini qoplanadigan qiymatga etguncha qisman hisobdan chiqarish va bunday hisobdan chiqarishni tuzatuv yozuvi bilan ras-miylashtirish hollari; amortizatsiya; chet el kompaniyalarining moliyaviy hisobotini milliy valyutaga o’t-kazishda yuzaga keladigan valyuta kurslarining sof tafovutini; balans qiymatidagi boshqa o’zgarishlar.
Agarda aktivlar hisobot davri mobaynida qayta baholangan bo’lsa, qo’yidagi ma’lumotlarni yoritish zarur: aktivlarni qayta baholashda foydalanilgan asos;
oxirgi baholash o’tkazilgan sana; qayta baholashda foydalanilgan indekslarning tavsifi; agar aktivlar baholashga jalb qilinmagan takdirda, moliyaviy hisobot-larga kiritiladigan har bir toifadagi aktivlarning balans qiymati; hisobot davri mobaynidagi o’zgarishlarni ko’rsatuvchi qayta baholash natijalari.
Moliyaviy hisobot shu bilan birga quyidagilarni yoritishi kerak:
asosiy vositalarga hamda majburiyatlarning ta’minoti sifatida beril-gan asosiy vositalarga bo’lgan mulkiy huquq cheklanishlarining mavjud-ligi va hajmi;

qurilish jarayonida asosiy vositalarga qilingan kapital qo’yilma-larining summasi;

asosiy vositalarni xarid qilish bo’yicha shartnoma majburiyatlaridagi summasi;
http://hozir.org