Atirgul navlarini yetishtirish

KUCHATZOR
Atirgul etishtiriladigan kuchatzor suyidagi bulim- lardan: na’matak urug`i ekiladigan bulim, payvandtag kuchirib utsaziladigan bulim, payvandust uchun atir- gulning yusori sifatli navi ustiriladigan bulim ?^am- da urug`lik bulimidan iborat bulishi kerak. X^ar bir bulimdagi kuchatlar ma’lum matssadni kuzlab ustiri- ladi.
Birinchi bulimda na’matak etishtirilib, u ikki-uch barg chitsarishi bilan ikkinchi — payvandtag bulimiga kuchirib utsaziladi. Bu erda payvandtag payvand si- lishga imkon beradigan darajagacha ustiriladi va unga kerakli atirgul navi ulanadi. SHu usulda ish olib bo- rilsa atirgul kuchatini bir yil ilgari etishtirish mumkin. Kelgusi yilgacha bu kuchatlarga shakl berila- di va gulzorga utsazishga yarotsli kuchat tayyorlanadi.
Payvandust etishtiriladigan bulimda payvand uchun salamchalar tayyorlanadi. Urug`lik bulimida kelgusida payvandtag tayyorlash matssadida na’matak urug`i etish- tiriladi.
Kuchatzorlar uchun joy tanlash. YUsori sifatli va standart atirgul kuchatlari etishtirishda kuchatzor uchun sulay joy tanlash, tuprokni ishlash va ugitlash alo^ida a^amiyatga ega. Atirgul kuchatlari etishtiriladigan kuchatzor ochits, tekis va er osti suvlari chutsur joylashgan, tuprogi serunum va donador bulishi lozim. ^umlots va ogir sog tuprotsli er normadan ko`p mitsdor- da organik ugit solinib, bir necha yil ishlangandan keyingina kuchatzor silishga yarotsli bo`ladi. Kuchli shurlangan yoki begona ut ko`p, shuningdek simsurt, tilla so`ngiz va buzotsbosh kabi zararkunandalar tarsalgan erlar kuchatzor uchun yaramaydi.
Kuchatzor uchun organik moddalarga boy, donador, en- gil sog tuprotsli: sumots, oddiy va sora buztuprots erlar yaxshi. Kuchatzorga satnaladigan yul ^am yaxshi bulishi kerak.
Payvandtag tanlash. Payvand ^ilingan o`simlik ikki sismdan: payvandtag va payvandustdan iborat bo`ladi. Payvandtag o`simlikning ildiz sistemasidir.. Payvandust yaxshi gul navidan olingan kurtak bo`lib,. undan o`simlikning er ustida o`sadigan ^ismi chitsadi. Payvandtag ^uyidagi talablarga javob berishi lozim: payvandust bilan yaxshi ^ushilib usishi va payvan- dustning yaxshi rivojlanishini ta’minlashi*, kuchli usishi va uzo^ muddat yashashi; turli tupro^larda )^am usa olishi va sovu^ ^amda ^urgo^chilikka chidamli bulishi;
kasallik va zararkunandalarga chidamli, pustlori engil ajraladigan, tanasida uzo^ muddat suv sa^lay- digan, ildiz burzi uzun va tikansiz bulishi;
birinchi yiliyo^ normal rivojlanib, payvand ^ilish- ga yaraydigan bulishi kerak.
UzSSR Fanlar akademiyasining botanika bogi payvandtag uchun 19 xil na’matakni sinab kurdi. SHundan fa^at ikkitasi (Rosa corimbifera, Borh. Rosa canina L.) eng yaxshi deb topildi. Toshkent sharoitida R. corimbifera navi unib chi^ishi va tez usishi bilan Rosa canina navita Karaganda ancha yaxshidir.
Bu turlarni F. N. Rusanov botanik ji^atdan ani^- lagan. Bu xildagi o`simliklar bulmagan kuchatzorlarda baland buyli va kam bachki chi^aradigan na’mataklar- ning ururidan foydalanish mumkin. Biro^ bunda payvandtag bir xil bulmaydi va payvand k^ilish ancha ke- chikadi. CHunki gullarning ^ar bir botanik turi ^ar xil bulganligidan biri sekin, biri tez o`sadi.