Atirgul navlarini yetishtirish

NI^OLXONANI IKKINCHI YILI PARVARISH ^ILISH
X^avo isishi bilanots payvand silingan atirgullar tuprotsdan tozalanadi. Payvandtag unga ulangan kurtak yusorisidan (shu kurtakka tatsab) utkir bog saychisi bilan kesib tashlanadi. Uzbekiston sharoitida payvan- dustdan suyanchik; novda ^oldirmaslik kerak, SHunday silinganda borbon keyinchalik suyanchi^ni kesish kabi ancha me^nat talab g^iladigan ishdan ozod bo`ladi. Ayni va^tda payvandga boglab k^uyilgan chipta ^am olib tashlanadi. U juda oson ajralishi kerak. So`ngra kukar- magan payvandtaglar ^am olib tashlanadi. Kurtakning sal yashil rang olgani kukara boshlaganini, ^orayib ^olganlari esa kukarm,asligini bildiradi. Kukargan kurtaklar bo`yiga tez o`sadi, payvandi gul deb ataladi- gan novdalari buy chuzadi. Payvandi kurtak usishi bilan payvandtagdagi bosh^a payvand ^ilinmagan kurtaklar ^am tez usib bachki novda chikaradi. Ularni tez- tez yo`lib turish kerak. Aks ^olda payvand kurtakni ku* kartirmay ^uyishi mumkin. Bunday bachki shoxchalarni yoz davomida turt-besh marta yo`lib tashlash zarur. Payvandi gullar 8—10 santimetrgacha usgach, g^ator oralari va kuchat oralari yumshatib chi^iladi, bunda kuchatga e^- tiyot bulish kerak. Payvandi gullar 15—20 santimetrgacha usg-ach, ularga shakl beriladi, ya’ni gullarning bo`yiga usishi va muddatidan oldin gullashi tuxtatiladi. Buning uchun utkir bog ^aychisi bilan gullarning uchi r^ir^ib tashlanadi, bo`yi 10 santimetrgina ^oldirila- di. Oradan 10—15 kun utgach, payvandlardan yon shoxlar usib chitsadi. Ularni ^am sir^ib tashlash lozim. En shoxlarni, ularning usishiga k;arab bir necha marta sir- {^ish, yozning ikkinchi yarmigacha gullashiga yul g^uymas- lik kerak. CHunki choy-duragay, pernetsian va poliant payvandi atirgullarning kesilmagan yon shoxlarining uchida runchalari bo`ladi. Bu runchalarning ochilishiga yul kuymaslik kerak. Atirgullarning t^rri va chiroyli o`sadigan tuplari ana shunday vujudga keltiriladi. Iyul oxirida kesish tuxtatiladi va payvandlarning gullashiga yul suyiladi. Oktyabr oxiri noyabr bosh- larida bu payvandlar tula shakllangan kuchat ^isob- lanadi.
Ikki yillik ni^olxonani yozda uz vatstida sugorib, tuprorini yumshatib turiladi, begona ut, zararkunanda va kasalliklarga yul kuyilmaydi. Usuv davomida (mart — noyabr oylarida) 20 martagacha suroriladi, olti marta chopiladi, turt marta utots silinib, uch marta azot bilan uritlanadi, uch marta unshudring kasalligiga sarshi (oltingugurt va DDT aralashmasi bilan) changlanadi.
Avgust oxiri va sentyabr boshlarida tuplar soni va ularnivg nav tozaligi aniklab chitsiladi. Buning uchun uchyot jurnalidagi dastlabki yozuvlarni mavjud gul tuplariga solishtiriladi. CHoy-duragay, pernetsian, poliant va floribund payvandi atirgullar bu vatstda siygos ochilgan bo`ladi. Asosiy nav orasiga boshsa bi- ror nav aralashgan satorlar borligi anitslansa, bu ^atsda jurnalga sayd silinadi va begona tup- larga ^atsitsiy nav nomi yozilgan etiketka osib suyi- ladi. l
Sentyabr oxiri, noyabr boshlarida, dastlabki so- vutslar tushgach, barcha payvandi atirgullar kuchatzordan kavlab olinadi. Bu vatstda gul va g`unchalarni sovuts urib, gullarning usishi tuxtaydi. Gullar navlarga aj- ratilib, sul bilan yoki maxsus skoba bilan ta’minlan- gan traktor yordamida kavlab olinadi. Ayni vatstda tuplar navlariga sarab bulak-bulak taxlanadi, ara- lash navlar' alo^ida suyiladi. Olingan ma’lumotlar jurnalga yoziladi. Tuplar navlarga sarab oldindan ^aydab suyilgan maxsus uchastkaga kumiladi. Kumish- dan oldin ildizlari yaxshilab namlanadi. So`ngra tup atrofidagi tuprotslar zichlanadi va bostirib suroriladi. )^ar nav orasiga kursatkich taxta kotsilib, nav nomi va tuplar soni yozib suyiladi. Kumilgan tuplar ^atsidagi: saerga, saysi navdan, sancha kumilganligi va boshka ma’lumotlar jurnalga sayd silinadi. SHu ishlarni bajarish bilan payvandi atirgul kuchatlari etishtirish tugallanadi. Karantin inspeksiyasi aprobatsiya 1^ilgach va ruxsat bergach, kuchatlarni ekish uchun tarsatish mumkin.
g Biz borlarda ustiriladigan eng yaxshi atirgullarni fa^at payvand silib ko`paytirishni bayon k^ildik, bu usulni keng sullanishni tavsiya g^ilamiz. Atirgullarni botsщa usullar (^alamcha va parxish) bilan ko`paytirish zsa ^avaskorlarning uziga borlits. YUkorida bayon k>i- lingan choy-duragay, pernetsian, poliant va floribund atirgullar ^alamcha k>ilib ekilganda va parxish kilin- ganda tekis kukarmaydi. Tuplarni ajratib ekish usuli esa mutla^o yaro^sizdir. Bunday usul bilan fakat uz ildizidan kukargan atirgullarnigina ko`paytirish mumkin. CHirmovu^ va ayrim poliant atirgul navlari g^alamcha va parxishdan yaxshi kukaradi.