Atom va yadro fizikasiga oid umumiy muloxazalar. Yadro kuchlari va modellari

 
3. Yadro modellari 
1.Yadroning gidrodinamik yoki tomchi modeli. 
Sobik Ittifok fizigi Y. I. Frenkel tomonidan taklif kilingan bulib, bu modelda atom 
yadrosi bilan suyuklikning zaryadlangan tomchisi urtasidagi tashki uxshashlik asos kilib
olinadi. Bu uxshashlikka suyuklik tomchisidagi molekulalar uzaro ta’siri solishtirma 
energiyasining yakinligi, uzgarmas zichlik va boshka alomatlar asos kilib olinadi. Lekin
ikkalasi orasidagi muxim fark shundan iboratki, yadro "suyukligi" kvant mexanikasi 
konunlariga buysunadi.
Yadroning tomchi modeli, yadro zaryadini uning massa soni bilan boglovchi, 
atom yadrosi turgunligini keltirib chikarishga imkon beradi. Bu model xatto yadroni 
parchalanish xodisasini tushuntirishga xam yordam beradi.
2.Yadroning kobik modeli.
Bunday nuklonlar bir-biri bilan uzaro ta’sir kilmasdan xarakatlanadi, bu xarakat 
nuklonlar tamonidan xosil kilingan maydonda yuz beradi deb faraz kilinadi. Nuklonlar
yadroda ma’lum energetik satxlarni xosil kiladi, ya’ni energiyaning ma’lum porsiyalariga 
(kvantlariga) ega buladi. Demak, uzlukli energetik satxlar xosil bulib, energiyalari bir-biriga 
yakin satxlar birlashib, yadro kobigini tashkil etadi. Yadroning energetik strukturasi atom 
elektron kobigi strukturasiga uxshashligi uchun yadroda kobik modeli kiritildi. Agar masalaga 
chukur karalsa, atomda elektronlar yadro atrofida, ya’ni markaziy maydonda xarakatlanadi, 
yadrodagi nuklonlar esa markaziy maydonda xarakat kilmay eng yakin masofada bir-biriga 
ta’sir etuvchi nuklonlar maydonida xarakatlanadi. 
Yadroda energetik satxlarning ikki sistemasi mavjud: bittasi protonlarga, ikkinchisi 
neytronlarga tegishlidir. Bu satxlarni ikkalasini xam neytron va protonlar bir-biriga boglik
bulmagan xolda ishgol kilishlari mumkin.
3.Yadroning optik modeli. 

---

435 
Bu model yadro bilan unga uchib kelib, uzaro ta’sir etuvchi zarrachalar, 
fotonlar orasidagi uzaro ta’sirni va yadro reaksiyalarini urganishda katta axamiyatga 
ega.