Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

Раҳбарият учинчи-томон нархлаш манбасидан фойдаланган пайтда 
аудиторлик кўриб чиқишлар 
116. Раҳбарият тадбиркорлик субъектининг молиявий инструментларини 
баҳолашда нархлаш хизмати ёки брокер каби учинчи-томон 
нархлаш манбасидан фойдаланиши мумкин. Раҳбарият 
маълумотлардан қандай фойдаланишини ва нархлаш хизмати 
қандай фаолият кўрсатишини тушуниш аудиторга зарур бўлган 
аудиторлик тартиб-таомилларининг хусусиятини ва кўламини 
аниқлашга кўмак беради.
117. раҳбарият учинчи-томон нархлаш манбасидан фойдаланганда 
қуйидаги масалалар ўринли бўлиши мумкин: 

Учинчи-томон нархлаш манбасининг тури – Айрим учинчи-
томон нархлаш манбалари ўзларининг жараёнлари тўғрисида 
маълумотлар мавжуд бўлишини таъминлайдилар. Масалан, 
нархлаш хизмати кўп ҳолларда актив туркуми даражасида 
молиявий 
инструментларни 
баҳолашдаги 
ўзининг 
методологияси, тахминлари ва маълумотлари тўғрисида 
ахборотларни таъминлайди. Бироқ, брокерлар кўп ҳолларда 
котировкани ҳосил қилишда фойдаланилган баҳолаш учун 
дастлабки маълумотлар ва тахминлар тўғрисидаги 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000
Аудит ёндашувини ишлаб чиқиш 
114. Раҳбарият молиявий инструментларни қандай баҳолашини тестдан 
ўтказишда ва АХС 540 га мувофиқ муҳим бузиб кўрсатишнинг 
баҳоланган рискларига муносабат билдиришда,
29
ҳисоблаб 
чиқилган баҳоларнинг хусуиятини инобатга олган ҳолда, аудитор 
қуйидаги тартиб-таомилларнинг бирини ёки бир нечасини амалга 
оширади: 
(a) 
раҳбарият ҳисоблаб чиқилган баҳони қандай ҳосил 
қилганини ва у асосланган маълумотларни тестдан ўтказиш 
(жумладан тадбиркорлик субъекти томонидан ўзининг 
баҳолашларида фойдаланилган баҳолаш усулларини); 
(б) 
раҳбарият ҳисоблаб чиқилган баҳони қандай ҳосил қилгани 
устидан назоратларнинг операцион самарадорлигини ўринли 
моҳият бўйича текшириш тартиб-таомиллар билан бирга 
тестдан ўтказиш. 
(в) 
раҳбариятнинг қатъий баҳолашига баҳо беришда қатъий 
баҳолашни ёки кенгликни ҳосил қилиш; 
(г) 
аудиторлик ҳисоботи санасигача содир бўладиган 
ҳодисаларнинг ҳисоблаб чиқилган баҳога тегишли 
аудиторлик далилини таъминлашини аниқлаш. 
Кўпгина аудиторлар раҳбарият молиявий инструментни қандай 
баҳолаганини ва у асосланган маълумотларни тестдан ўтказиш 
билан назоратларнинг операцион самарадорлигини тестдан 
ўтказишнинг бирикмаси самарали ва унумли аудит ёндашуви 
бўлади деб ҳисоблайдилар. Кейинги ҳодисалар молиявий 
инструментларнинг баҳоланиши бўйича айрим далилларни 
таъминлаши мумкин бўлса, бошқа омиллар эса баланс санасидан 
кейинги бозор шароитларидаги ҳар қандай ўзгаришларга муносабат 
билдириш учун инобатга олиниши зарур бўлиши мумкин.
30
Агарда 
аудитор раҳбарият баҳолашни қандай ҳосил қилганини тестдан 
ўтказиш имконига эга бўлмаса, аудитор қатъий баҳолашни ёки 
кенгликни ҳосил қилишни танлаши мумкин. 
29
АХС 540, 12–14 бандлар 
30
АХС 540 нинг A63–A66 бандлари ўринли бўлиши мумкин бўлган айрим омилларга 
мисолларни таъминлайди. 

---

АУ
ДИТ
1343
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
115. 1-бўлимда ифодалангандек, молиявий инструментларнинг ҳаққоний 
қийматини баҳолашда раҳбарият қуйидагиларни амалга ошириши 
мумкин: 
 
учинчи-томон 
нархлаш 
манбаларидан 
олинган 
маълумотлардан фойдаланиш; 
 
турли усуллардан, жумладан моделдан фойдаланган ҳолда 
ўзининг баҳолашини ҳосил қилиш учун маълумотларни 
йиғиш; ва 
 
баҳолашни ҳосил қилиш учун экспертни жалб этиш. 
Раҳбарият кўп ҳолларда Ушбу ёндашувларнинг бирикмасидан 
фойдаланиши мумкин. Масалан, раҳбарият ўзининг нархлаш 
жараёнига эга бўлиши мумкин, аммо ўзининг қийматларини 
тасдиқлаш учун учинчи-томон нархлаш манбаларидан 
фойдаланиши мумкин.