Август 2020 21-қисм

Август 2020 21-қисм
Тошкент
ORGANIK KIMYODAN QIZIQARLI MA`LUMOTLAR
Sabirova Jamila Sabirovna
xorazm viloyati xonqa tumani
45-maktabning kimyo fani o`qituvchisi
Tel nomeri : [phone]
Annotatsiya: Mazkur maqolaning mohiyati shundaki, organik kimyodan qiziqarli ma`lumotlarni 
o`rganish. qog`ozning olinishi, kauchukning olinishi, neft korxonasi, qand zavodi, glitserinning 
olinishi, anilin sintezi, rezinaning olinishi, aldegid olinishi. 
Kalit so`zlar: qog`oz, chumoli kislota, aldegid, yog`, neftni haydash, benzol. 
Qadim zamonlardanoq insonlar o`z ehtiyojlari uchun nafaqat mineral, balki o`simlik va 
hayvonlardan olinadigan moddalardan ham foydalanib kelishgan.
105-yilda Pekinlik saroy amaldori say lin kanop, zig`ir tolalaridan qog`oz yasagan. o`sha 
vaqtlarda Xitoy imperatorining eng aqlli maslahatchilari ham qog`ozning insoniyat uchun qanday 
rol o`ynashini aytib berolmas edilar.
1493-yil Xristofor Kolumb gaiti orollarida kauchuk koptok o`ynab yurgan mahalliy kishilarni 
ko`rgan.
1745-yil rossiyada neft tozalanadigan birinchi zavod Uxtinskiy neft korxonasi qurilgan.
1747-yil berlinlik dorishunos Margraf xo`raki lavlagi tarkibida 6% ga yaqin qand borligini 
aniqladi. 1801-yil K. axard rahbarligida birinchi qand zavodi qurildi. 1828-yilda fransiyada 58 ta 
qand zavodi bor edi.
1779-yil glitserinni birinchi marta K. V. sheyelye va so`ng m. E. shevrel olgan.
1801-yil K. axard rahbarligida birinchi qand zavodi qurildi.
1812-yil K. s. Kirxgof kraxmalni suyultirilgan sulfat kislota bilan qizdirish natijasida glyukoza 
hosil bo`lganini aniqladi. reaksiya oxiriga yetguncha kislota sarf bo`lmadi, Berselius shunday 
reaksiyalarni katalitik reaksiyalar deb atadi.
1820-yil fransiyada kauchuk va to`qima tolalaridan to`qilgan tasmalar tayyorlashni o`rgandilar. 
1823-yil aka-uka dubninlar birinchi bo`lib neft haydaladigan qurilma yaratdilar.
1824-yil f.Vyoler anorganik moddalardan organik moddalarni –oksalat kislotani oldi.
1824-yil fevralda Peterburgning qora daryosi bo`yida ovtsin original pech qurdi. Bunday pech 
yordamida daraxtni quruq haydashning hamma mahsulotlari ushlab qolinishi mumkin bo`lgan.
1827-yilda birinchi kimyo darsligi nashr qilingan. Uning avtori i. Berselius edi.
1827-yilda shved kimyogari i. ya. Berselius organik birikma va organik kimyo tushunchalarini 
kiritdi.
1828-yilda f. Vyoler mochevinani oldi.
1828-yilda fransiyada 58 ta qand zavodi bor edi.
1832-yil rus olimi n. n. Zinin anilinni sintez qildi.
1833 –yil amerikada neftni haydashning birinchi tajribalarini silliman joriy etdi.
1839-yil amerikalik Charlz gudiyer kauchuk mato ustiga oltingugurt sepib pechka ustiga 
qo`yganda yumshab rezina hosil bo`lganini ko`rdi.
1842-yil etil efirini birinchi bo`lib amerika qo`shma shtatlarida long jarrohlikda qo`llagan.
1842-yilda Zinin nikolay nikolayevich –aromatik nitrobirikmalarning qaytarilish reaksiyasini 
kashf etdi.
1844yilda g.ya. mulder oqsillar tarkibiga kiruvchi atomlar gruppasidan iborat radikalni 
“protein” (birlamchi) deb atadi.
1845-yil a. V. Kolbe va ingliz olimi frankland sirka kislotani sintez qildi.
1851-yilda Bertlo benzol, fenol, neftalinni oldi. 
1853-yilda amobel rossiyada rus armiyasiga qurol yetkazib berish bilan shug`ullangan. 
daraxtning mayda qipig`iga nitroglitserin shimdirib dinamitga aylantiriladi.
1854-yil Bertlo Per Ejen marselen –stearin, palmitin, olein va boshqa yog`larning anologlarini 
sintez qildi.
1854-yil m. Bertlo sulfat kislota ishtirokida etilenni gidratlab etil spirtini sintez qilgan.
Bungacha etil spirt faqat uglevodlarni bijg`itib olinar edi.
1855-yil Vyurs sharl adolf – metilamin, etilamin, fenol va etilen oksid kabi kabi moddalarni 

---

16