Август 2020 21-қисм

Август 2020 21-қисм
Тошкент
umiddaman. 
shu mavzularga mos Pisa tadqiqot savollaridan namunalar keltiraman.
navvoy osh tuzi,un,suv va achitqlarni idishga solib ularni aralashtiradi ,xamir qoriydi.shundan 
so’ng xamirda achish jarayoni boshlanishi uchun bir necha soatga olib qo’yiladi.achish davomida 
xamirda kimyoviy jarayonlar kechadi:
Achitqilar (bir hujayrali zamburug’lar) un tarkibidagi kraxmal va shakarni karbonat angidrid
va spirtga aylantriradi. 
1-savol
Achish natijasida xamir ko’tariladi ( hajmi ortadi). Xamir nima sababdan ko’tariladi?
A) Xamir ko’tariladi, chunki spirt hosil bo’ladi va gazga aylanadi.
B) Xamir ko’tariladi, chunki unda bir hujayrali zamburug’lar ko’payadi.
C) Xamir ko’tariladi, chunki korbonatan gidrid gazi hosil bo’ladi
D) Xamir ko’tariladi,chunki suv achish jarayonida bug’ga aylanadi
BAHOLASH MEZONI 
mazkur topshiriqni bajarish uchun o’quvchilar biologiya fanidan bir hujayrali (achitqi) 
zamburug’lar achish jarayoni haqidagi bilimlarni yodga olishlari kerak: achitqilar hayot faoliyati 
natijasida un tarkibidagi shakar va kraxmalni dastlab glyukozaga , so’ng karbonat angidrid va 
spirtga parchalaydi, hosil bo’lgan karbonat angidrid gazi hisobiga xamir ko’tariladi.
agar o’quvchilar “C Karbonat angidrid gazi hosil bo’lishi natijasida xamir ko’tariladi” javob 
variantini belgilashsa, javob to’liq qabul qilinadi. Boshqa javoblar va javoblar yo’q bo’lsa, qabul 
qilinmaydi.
2-savol
toza suv manbayiga ega bo’lish muhum sanaladi.yer ostida joylashgan suvlar grunt suvlar 
deb ataladi.
Ko’llar,daryolar kabi yer osti suv manbalardan olingan suvlarga qaraganda grunt suvlarida 
bakteriyalar va ifloslanturuvchi zararlar kam miqdorda bo’lishining bitta sababini yozing.
BAHOLASH MEZONI
mazkur topshiriqni bajarish uchun o’quvchilar geografiya fanida tegishli bilimlarni yodga 
olishlari zarur: grunt suvlari yopiq suv havzasi bo’lganligi sababli ularga tashqi muhitdagi 
ifloslantiruvchi omillar ta’sir ko’rsatmaydi,suv tabiiy yo’l bilan filtrlanadi. (qum va toshlar 
orasidan o’tadi undagi yot zarrachalar cho’kadi)
Agar o’quvchilarning javoblariga grunt suvlari yer qatlamlari orasidan yerning yuza qismiga 
ko’tarilayotganda filtrlanishi ko’rsatilgan bo’lsa, javob to’liq qabul qilinadi (1 ball ).
To’g’ri javoblar quyidagicha bo’lishi mumkin:
• suv qum va tuproq orasidan suzib o’tayotganda tozalanadi;
• tabiiy filtratsiya sodir bo’ladi;
• suv yerdan o’tayotganda qum va toshlar yordamida filtrlanadi.
agar o’quvchilarning javoblarida grunt suvlari yopiq joyda bo’lganligi sababli ifloslanmasligi 
yoki yerning yuza qismiga suvlar ko’proq ifloslanishi ifodalangan bo’lsa , javob to’liq qabul 
qilinadi . ( 1 ball)
To’g’ri javoblar quyidagicha bo’lishi mumkin:
• grunt suvlari yer ostida joylashganligi sababli atmosferaning ifloslanishi ularning
ifloslanishiga olib kelmaydi;
• daryo va ko’llar havo orqali ifloslanishi mumkin;
• Grunt suvlarda bakteriyalar uchun yetrlicha ozuka yo’k, shuning uchun ular bunday
suvlarda yashay olmaydi.

---

13