Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

1.14-rasm . M ark aziy p u rk ash forsunkasi:
1 -  yo n ilg ‘i p u rk ash tirqishi; 2 -  berk itish k lapani; 3 -  q aytarish pm jin asi; 4 -  
ele k tro m a g n it so len o id c h u lg ‘a m i; 
5 -  m agnitli nayza; 6 -  havo h aro rati datchigi.
b)
2
4
1.15-rasm . D rossel to 's iq c h a s i h o la ti d atch ig i: 
a) tuzilishi; b) sxem asi; /, 2, 4, 5 -  p o te n s io m e trn in g k o n tak t c h iq ish joyi; 3 -  
sirg 'a lu v c h i k o n ta k tla r; 
6 -  rezinali zich lash tirg ich ; 7 — Ra rezistori; 8  - Rb 
rezisto ri; 
9 -  p ru jin a; 1 0 - Rc rezistori; 11 - Rd rezistori; 1 2 — k eram ik taglik;
13 
—
yurgizgich o ‘qi; 14 
—
qobiq.
45

---

ikki k o n tak tli y u rgizgichining o ‘qi esa te flo n d a n tay y o rlan g a n , 
lufti y o ‘q darajada kichik b o ‘lgan 51фап15Ь podshipnigiga o ‘rna- 
tilgan.
P o te n sio m etr va EBB b ir-biri bilan k o n taktli ulagich orqali 
t o ‘rt o ‘tkazgichli kabel yo rd am id a ulangan. Ishonchliligini oshirish 
m aq sad id a k o n ta k tla r o ltin bilan qo p lan g an . / va 5 k o n tak tla r 
p o ten sio m etrlarg a tay an ch k u chlanishni (5±0,01 V) uzatish u ch u n
moMjallangan. / va 2 k o n tak tla rd a n drossel to ‘siqchasi 0 —24° ga 
burilganda ( 0 - 3 ° - dvigatelning salt ishlash rejim i; 3 -2 4 ° - kichik 
yuklam alar rejim i), / va 4 k ontaktlar esa drossel to ‘siqchasi 18-90° 
doirasida burilganda (1 8 -7 2 ,5 ° - o ‘rta yuklam a; 7 2 ,5 -9 0 ° — t o ‘la 
yuklam a) signal ku ch lan ish n i EBB ga uzatish u c h u n xizm at qiladi.
D rossel p o ten sio m etrid an olinadigan signal-kuchlanishdan yana 
quyidagi m aqsadlarda foydalaniladi:
e avtom obil tezligini o shirganda (y a ’ni, tezlashganda) yonilgN- 
havo aralashm asini boyitish u c h u n (p o te n sio m e trd a n kelayotgan 
signalning o ‘zgarish tezligi qayd qilinadi);
• dvigatel t o l a yuklam a bilan ishlaganda yonilg‘i-h a v o a ralash ­
m asini boyitish u c h u n (drossel to ‘siqchasining burilishi 72,5° dan 
osh m ag an d a qayd qilinadi);
• majburiy salt ishlash rejimida yonilg'i purkalishini to'xtatish uchun 
(drossel to'siqchasining burilish burchagi 3° dan kichikligi, dvigatel­
ning aylanish chastotasi 2100 m in-1 dan yuqoriligi qayd qilinadi).
«M ono-Jetronic» tizim iga keyingi yillarda dvigatel salt ishlaganda 
aylanishlar chasto tasin in g barqarorligini t a ’m inlash u c h u n drossel 
to 'siq c h a sin in g h o la tin i o 'z g a rtiris h im k o n in i b eru v ch i m axsus 
elektr y u ritm a jo riy qilindi (1 .1 6 -rasm ). D rossel to 'siq c h a si orqali 
o 'ta y o tg a n havo m iq d o rin i oshirish yoki kam aytirish, dvigatel ay la­
nishlar chasto tasin in g oniy q iy m atining EBB ning d oim iy xotira 
qurilm asiga yozilgan n o m inal qiym atidan chetlanishiga k o 'ra a m a l­
ga oshiriladi. Bu h o ld a EBB d a n kelgan signal t a ’sirida q adam li 
elektrodvigatel ishga tushib, drossel to 'siq c h a sin i sal o c h ib (yoki 
sal berkitib) qo 'y ad i.
«M ono-Jetronic» tizimi elektron boshqarish blokining asosini m ikro- 
protsessor tashkil qilib, u doim iy va tezk o r xotira qurilm alariga ega.
M ik ro p ro tsesso rn in g d o im iy x o tira q u rilm asiga p u rk ash n in g
u c h o 'lc h a m li etalo n xarakteristikasi «tiqib» q o 'y ilg an . Bu xarak-
46

---