Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

2 .7 -ra sm . P o te n s io m e trli h av o o 'lc h a g ic h :
I -  baypas k an al; 2 -  o 'lc h o v to ‘siqchasi; 3 -  d e m p fe r kam erasi; 4 -  d e m p fe r 
p lastin asi; 
5 -  p o te n s io m e tr; 6 -  y o n ilg 'i a ralash m asin in g sifat vin ti; 7 - h a ro ra t
d a tc h ig i.
T e rm o a n e m o m e trik havo o lc h a g ic h n in g ishlash prinsipi qizd i- 
rilgan elem ent yuzasi issiqlik q u w a tin in g uni yuvib o ‘tayotgan havo 
oq im in in g m iqdoriy tezligiga bog‘liqligiga asoslangan. D em ak , qiz- 
dirilgan e lem en t bilan uni yuvib o ‘tayotgan havo orasidagi h aro rat 
farqi ni vaqt birligi dav o m id a b ir xilda ushlab tu rish u c h u n z a ru r 
b o ia d ig a n issiqlik energiyasi o q im n in g belgilangan kesim yuzasidan 
o ‘tgan havo m assasiga pro p o rsio n al b o la d i.
«Bosch» firmasi to m o n id an « L H -Je tro n k » purkash tizim i uchun 
ishlab chiqilgan te rm o a n e m o m e trik havo o lc h a g ic h (2 .8 -ra sm ) 
drossel t o ksiqchasi q o b ig l va havo to zalagich orasiga o ‘rnatilgan 
qisqa q u v u rch a d a n iborat. H avo o lc h a g ic h kirish va chiqish joylari 
m axsus to ‘r y o rd am id a h im oyalangan b o iib , bu m a ’lum d arajada 
havo oq im in i shakllantirishga yo rd am beradi. 0 ‘lchagich q o b ig l-
ning tashqi yuzasidagi kam eraga dastlabki m a ’lum o tlarg a ishlov
72

---

2 . 8 - r a s m .
T e rm o a n e m o m e trik h av o o 'lc h a g ic h :
1 -  p re tsiz io n q arshilik; 2 — o 'lc h o v e le m e n ti; J - term o k o m p e n sa ts io n elem en t; 
4 -  b arq aro rla sh tiru v c h i to ‘r; 5 - plastm assa q o b iq ; 6 -  ichki o ‘lch o v quvuri 
(u n g a /, 
2, 3  e le m e n tla r jo y lash tirilad i).
b eruvchi o ‘lch am i kichik ele k tro n blok o ‘rnatilgan. 0 ‘lchov e le ­
m enti vazifasini bajaruvchi va diam etri 7 0 -1 0 0 m km b o ig a n platina 
sim o lc h a g ic h n in g quvurida, havo oqim iga tik holda joylashtirilgan.
E lektron blok elektr toki bilan qizdirilayotgan platin a sim va 
uni yuvib o la y o tg a n havo o q im i orasidagi h aro rat farqini 150°C 
darajasida o ‘zgarm as h olda saqlab tu radi. O qim q an ch alik katta 
b o ‘lsa (d em a k , havo sarfi h a m ), h aro rat farqini o ‘zgarm as holda 
ushlab tu rish u c h u n p latin a sim dan sh u n c h alik k atta to k o ‘tkazish 
z a ru r b o la d i. P u rkash tiz im larid a o ‘lc h a n a y o tg a n havo sarflari 
u c h u n tok kuchi 500 d a n 1500 m A gach a o ‘zgaradi. H avo sarfi 
haqidagi m a ’lu m o t sifatida k o bprikli sxem a b o ‘yicha u lan g an m ax ­
sus rezistorli elem entdagi kuchlanishning pasayishi olinadi. T okning 
o ‘zgarishiga q arab ele k tro n bosh q arish bloki (E B B ) silindrlarga 
k iritilayotgan havoning m assasini aniqlaydi.
T e rm o a n e m o m e trik havo o lc h a g ic h la rn in g o ‘ziga xos to m o n - 
laridan biri — ish ja ra y o n id a platin a sim ustini qoplaydigan qu ru m
va qasm o q larn i tozalash xususiyatidir. B uning u c h u n u n d a n platina 
sim ni 1000—1100°C gach a qizdiradigan tok o ‘tkaziladi. Bu h aro rat 
t a ’sirida sim ustini qop lag an b a rc h a q u ru m va q a sm o q la r kuyib 
ketadi va o lc h a g ic h n in g b a rc h a m etrologik xususiyatlari tiklanadi.
73

---