Avtomobil transporti muxandisligi

Nazorat savollari:
1. Ob’ektga o‘tkaziladigan test ta’siri qanday ta’riflanadi?
2. Umumiy texnik diagnostikalash jarayoni qanday tashkil etiladi?
3. Transport vositasini diagnostikalashning qanday usullari mavjud?

---

90
4. Transport vositasi texnik diagnostika vositalari qanday tasniflanadi?
5. Texnik diagnostikalash vositalariga qanday talablar qo‘yiladi?
6. Doimiy o‘rnatilgan texnik diagnostikalash vositalariga qanday talablar
qo‘yiladi?
Mavzu-14. Тransport vositalari xarakat havfsizligini ta’minlovchi uzel va
tizimlarni texnik diagnostikalash vositalari- 2soat
Reja:
14.1 Harakat xavfsizligini ta’minlovchi uzellarni nazorat qilish uchun me’yoriy
negiz.
14.2 Tormoz tizimini diagnostikalash.
14.3 Tormozlanish xususiyatlarini diagnostikalash stendlarining tasnifi
(Stendlarining namunaviy shakllari. Maydonchali va rolikli inersion hamda kuch
turidagi stendlar).
14.4 Rul boshqaruvini diagnostikalash.
14.5 Kuzov tashqi asboblari, oldingi oyna, oyna tozalagich, oyna yuvgichlar
texnik holatini diagnostikalash.
14.6 Shina, g’ildiraklarni diagnostikalash.
Tayanch iboralar: diagnostikalash texnologiyasi; inertsiya turidagi tormoz
stendi; kuch turidagi tormoz stendi; luft; maydonchali stend; rolik (baraban)li stend;
sekinlashish; stendda sinash; tezlik; tormoz tizimi; tormoz tizimini diagnostikalash;
tormoz tizimining ishlab ketish vaqti; tormozlanish yo‘li; umumiy diagnostikalash;
umumiy solishtirma tormoz kuchi; harakatda sinash; xarakat havfsizligi; elementar
diagnostikalash;
14.1 Harakat havfsizligini ta’minlovchi uzellarni nazorat qilish uchun
me’yoriy negizi
Ekspluatatsiyadagi transport vositalari texnik holatiga harakat xavfsizligi
bo‘yicha qo‘yiladigan me’yoriy talablar GOSТ 25478-91 va O‘z DSt 1057 : 2004
larda keltirilgan. Undan tashqari YeEK OON (BMТning Yevropa iqtisodiy
komissiyasi) qoidasi, “Yevro” qoidasi, ISO standartlari kabi xalqaro miqyosdagi
me’yorlar ham mavjud.
Avtotransport vositasi tizim, birikma va elementlarining texnik holatiga
qo‘yiladigan xavfsizlik talablari O‘zDSt1057:2004 standarti bo‘yicha quyidagilar:
– avtotransport vositasini ishlab chiqaruvchi korxona yoki shunga vakolatli
tashkilotning roziligisiz, rul va tormoz boshqarmasini hamda boshqa tarkibiy qismlari
konstruksiyasini o‘zgartirish, o‘rnatilgan elementlarini olib tashlash yoki
mo‘ljallanmaganlarini o‘rnatish man etiladi;
– tormoz va rul boshqarmasida hamda boshqa qismlarida ishlatiladigan ishchi
suyuqliklar texnik va me’yoriy-texnik hujjatlar talablariga mos kelmaydigan yoki
shunga vakolatli tashkilotning roziligisiz, o‘xshash suyuqlik va detallarga almashtirish
ruxsat etilmaydi;
– tormoz boshqarmasida to‘xtash davomida avtotransport vositasini to‘xtash
samaradorligi va turg‘unligi bo‘yicha me’yoriy talablarni ta’minlashi zarur;

---

91
– rul chambaragining gardishida siniqlar, darzlar va boshqa nuqsonlar bo‘lishi
ruxsat etilmaydi;
– tashqi yorug‘lik asbolarini ishlab-chiqaruvchi mo‘ljallagan o‘rnatish joyini
o‘zgartirish mumkin emas;
– o‘q balkalarida darzlar, ularning katta deformatsiyasi hamda noto‘g‘ri
ta’mirlangan nuqsonlar bo‘lishi ruxsat etilmaydi va boshqalar.