Avtotransport vositalari servisi asoslari

11-rasm. TSilindr kallaklarini bo’laklarga ajratish shakli: 1-klapan birikmasini yechish moslamasi; 2-
klapanlarni harakatini chegaralovchi taglik
Hozirgi vaqtda kallak va tsilindrlar bloki yoriqlarini yamash uchun “kempi” va “argon”
payvandlash turlaridan ko’proq foydalanilmoqda. Bu usullardan foydalanish ta’mirlash vaqtini tejashga
imkon beradi. Kallakni tsilindrlar bloki bilan tutashish joyidagi o’yilish va chuqurliklarni frezalash yoki
silliqlash yo’li bilan ta’mirlanadi. Ishlov berilgan kallak nazorat plitasida tekshiriladi. Bunda 0,15 mm li
shup plita va kallak orasidan o’tmasligi kerak. Yo’naltiruvchi vtulkalarning teshigi yedirilgan bo’lsa,
yangisiga almashtiriladi. Almashtirishda gidravlik press va maxsus moslama ishlatiladi. Klapan
faskalarining yeyilishi va o’yilishi, tozalash yoki silliqlash yo’li bilan bartaraf qilinadi. Tozalash ishlari
uchiga klapanni o’ziga majburan tortib turadigan «so’rg’ich» o’rnatilgan pnevmatik drel yordamida
bajariladi. Klapanlarni tozalashda, tozalash pastalaridan (15
gramm M20 yoki M12 elektrokorund kukuni, 15 gr. M40 bor karbidi va motor moyi aralashmasi) va GOI
pastasidan foydalaniladi. Tozalangan klapan va uning egarida aylana bo’ylab a - 1,5 mm kenglikda xira iz
hosil bo’ladi. Tozalangan yuza sifatini klapanning yuqori qismida bosim hosil qiluvchi asbob yordamida
ham tekshirish mumkin. 0,07 MPa ga yetgan bosim 1 min. ichida sezilarli darajada tushib ketmasligi
kerak. Agar klapan egarlarining faskasini tozalash yo’li bilan tiklab bo’lmasa, u holda yuza yo’nish yo’li
bilan ta’mirlanadi. Yo’nish 15, 30, 45, 75-li yo’nuvchi asboblar yordamida bajariladi. 30 li asbob
kirituvchi klapan egarlari uchun, 45-li asbob chiqaruvchi klapan egarlari uchun mo’ljallangan.
Yo’nishdan so’ng faska siliqlanadi va tozalanadi.
12-rasm. Klapan egarini almashtirish shakli: a-echgich yordamida egarni yechish; b-egarni qoqish; 1-
echgich korpusi; 2-gayka; 3-shayba; 4-vint; 5-uch ushlagichli gayka; 6-tortish prujinasi; 7-ushlagich
konusi; 8-echgich ushlagichi; 9, 12-o’rnatilgan egarlar; 10-tsilindrlar kallagi; 11-qoqqich
Klapan egari o’yilib ketgan yoki bo’shab qolgan bo’lsa, maxsus yechgich yordamida chiqarib
olinadi (12a-rasm), teshik esa ta’mirlash o’lchamiga moslab kengaytiriladi. Ta’mirlash o’lchami bo’yicha
tanlab olingan klapan egari maxsus presslagich yordamida qoqiladi(12b-rasm) . Klapanlarning asosiy
nosozliklari ularning faskasini yeyilishi, klapan sterjenini yeyilishi va egilishidan iborat. Klapanlarni
saralashda, ularning to’g’riligi va ishchi faskalarini sterjenga nisbatan notekisligi aniqlanadi (13-rasm).
Nazorat indikatorlar(10, 11) yordamida bajariladi. Klapan sterjeni va ishchi faskasining ruxsat etilgan
tebranishi texnik shartlarda nazarda tutilgan.

---

Me’yoridan yuqori tebranish hosil bo’lsa, klapan sterjeni to’g’rilanadi. Sterjen tag qismining
notekis yeyilishi charx yordamida tekislanadi. Klapan faskasi maxsus charxlash jihozida silliqlanadi.
Klapan turtkichlarining yoysimon va tsilindrsimon yuzalari yeyiladi. Uning sterjenini silliqlab, keyingi
ta’mirlash o’lchamiga keltirish yo’li bilan tiklanadi. SHayin(koromislo)ning yeyilgan bronza vtulkalari
yangisiga almashtirilib, uning ichki diametri ta’mirlash yoki me’yoriy o’lchamlarga keltiriladi.
Yangi vtulkalar qo’yilganda, moyning o’tishi uchun teshiklar teshiladi. Detallarni tiklovchi
maxsus ustaxonalari bo’lgan katta ASK lar va avtomarkazlarda tirsakli va gaz taqsimlovchi vallar
ta’mirlanadi. Tirsakli valning yedirilgan tayanch va shatun o’rnatuvchi bo’yinlari hamda gaz taqsimlovchi
valning tayanch bo’yinlari silliqlash jihozlari yordamida ta’mirlash o’lchamlariga keltiriladi. Silliqlashdan
so’ng tirsakli va gaz taqsimlash valining bo’yinlari abraziv lentasi yoki GOI pastasi yordamida
tozalanadi. Gaz taqsimlash valining yedirilgan mushtchalariga maxsus silliqlash jihozlari yordamida
ishlov beriladi.