Axborot kutubxona texnologiyalari pedagogik innovatsiyalar, professional

Axborot-kutubxona konveyerlari 
Konveyer usuli deb, uzluksiz ravishda yuklarni muayyan joyga yetkazish uchun 
mo‘ljallangan transport qurilmasiga aytiladi. Yukni tushirish-ortish jarayoni konveyer 
usulida to‘xtamay davom etadigan harakati natijasida amalga oshiriladi.
Konveyerlar ikki xil bo‘ladi:

---

1.Tortuvchi organ bilan ishlovchi konveyerlar.
Bunday konveyerlar, o‘z navbatida, quyidagilarga bo‘linadi:
a) lentali konveyerlar;
b) elevatorlar;
d) fazo va makon konveyerlari.
2. Tortuvchi organsiz ishlovchi konveyerlarga esa gravitatsion qurilmalar (tushirgichlar) 
yordamida ishlaydigan konveyerlar kiradi.
Axborot-kutubxonalarda konveyerlardan, asosan, uzoq masofaga cho‘zilgan kitob 
saqlash fondlarida adabiyotlarni transportlash ishida asosiy vosita sifatida qo‘llaniladi. 
Axborot-kutubxonalarda lentali konveyerlari shovqin chiqarmasligi, konstruktiv 
jihatdan oddiyligi, chidamliligi va ishlab chiqarish hajmining kattaligi tufayli keng 
ko‘lamda foydalaniladi. Konveyerlar lentalarning uzluksiz aylanishidan iborat bo‘lib, 2 
ta barabanga tortilgandir. Lentalarni ushlab turadigan tayanch g‘ildiraklar konveyerning 
asosi bo‘lib xizmat qiladi. Tayanch g‘ildiraklari mashina yoki dastgohning 
qimirlamaydigan asosiga joylashtiriladi. Tortuvchi lenta esa maxsus qurilmadan tashkil 
topadi. Lentali konveyerlarning lentalari harakati tortuvchi elementlardan iborat. Lenta 
o‘zining ishlatilishi jihatidan mustahkam, uzoq muddatga chidamli, elastikligi yetarli 
darajada bo‘lgan materialdan iborat bo‘lishi kerak. Ana shunday lentalarni bir necha xil 
materiallardan tayyorlash mumkin. Masalan, lentalar setkali, paxta ipdan tayyorlangan 
rezinali bo‘lishi mumkin. Ana shunday lentalardan hozirgi vaqtda rezinalisi keng 
miqyosda foydalanilmoqda. Lentalar 300, 400, 500 mm dan to 2000 mm gacha 
kenglikda ishlab chiqarilmoqda. Ko‘p burchakligi jihatidan 100 mm li kenglikdagi 
lentalardan ko‘proq foydalaniladi. Lentalarning uzunligi 25–400 mm gacha bo‘ladi. 
Hozirgi kunda axborot-kutubxonalarda ko‘proq 400–500 mm kenglikdagi lentalar 
ishlatiladi. Axborot-kutubxonalarda adabiyotlarni kitob saqlash fondidan kitob berish 
punktiga yoki orqaga qaytarishda «TL–3» tipidagi lentali konveyerlar ishlatiladi 
(uzunligi 40 m). Lentali konveyerlarning suriladigan va ko‘chiriladigan konstruksiyali 
turlari ham ishlab chiqarilmoqda. Bunday tipdagi konveyerlar boshqalaridan ixchamligi, 
yengilligi, suriladigan va ko‘tariladigan xususiyatlariga ko‘ra farq qiladi. Suriladigan va 
ko‘chiriladigan konveyerlarda lentalar qiya joylashtirilishi bilan birga, yuklarning 
transportlanishi gorizontal holatda ham amalga oshirishi mumkin. So‘nggi yillarda 
ko‘chiriladigan konveyerlarning bir yoki ikki seksiyali turi ham ishlab chiqarilmoqda. 
Bunday konstruksiyali konveyerlarga (transportyor) «TPT–2» turi kiradi. Konveyer 
yuklarni qiya yoki gorizontal holatda transportlashi mumkin. Axborot-kutubxonalarda 
transportyordan, asosan, kutubxonaga keltirlgan adabiyotlarni tushirib olishda 
ishlatiladi. Transportyorning umumiy uzunligi 3950 mm, lentaning eni 400 mm. Bir 
soatda 2000 quti kitobni ko‘tarishi mumkin. Transportyorda 4 ta aylanuvchi g‘ildiraklar 
mavjud.