Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

http://www.sity.edu/: Universitet dasturining alohida jihatlaridan biri 
dissertatsiya himoya qilish va ilmiy daraja olishni ko„zda tutuvchi 
hisoblanadi. Webni qo„llagan holda virtual universitetda ko„plab 
mamlakatlardan talabalar tahsil olmoqdalar. Serverda interfaol o„qitish 
bo„yicha ma‟lumotlar olish mumkin. 
Spechtrum virtual universiteti 
http://www.by.org/: Internetda Virtual universitet serveri o„quv 
markazining ajoyib illyustratsiyasi hisoblanadi. Bu yerda dasturlar va 
dars jadvallari bilan tanishish, virtual o„quv jarayoni haqida ma‟lumot 
olish, o„zingizni qiziqtirayotgan kursga yozilishingiz, real vaqtda 
universitet talabalari bilan muloqot qilish uchun virtual kafedraga tashrif 
buyurishingiz mumkin. Yangi axborot texnologiyalari o„quv jarayoni 
samarasini oshirish va ko„zlagan maqsadga erishish imkonini beradi. 
MIEM masofaviy ta’lim markazi 
dlch.miem.edu.ru/: Moskva davlat elektronika va matematika 
instituti masofaviy ta‟lim tizimi. Turli dasturlar bo„yicha mutaxassislarni 
tayyorlash 
va 
qayta 
tayyorlash 
va 
Amerika 
va 
Avstraliya 
universitetlarida o„qitish bilan shug„ullanib keladi. Har bir o„qitish 
yo„nalishi bo„yicha server sahifalarida annotatsiya va qisqacha mazmun, 
o„quv rejasi va qabul qilish shartlari, o„qish narxi haqida axborot taqdim 
etiladi. 
Axborot texnologiyalari internet universiteti 
http://www.intuit.ru/: Rossiya davlatining axborot texnologiyalari 
bo„yicha virtual universiteti, 270 dan ortiq o„quv kurslariga ega. Malaka 
oshirish va oliy ma‟lumot olish bo„yicha taxsil olish mumkin. Oliy 
ta‟lim muassasasi sifatida davlar ro„yxatidan o„tkazilgan. 
12. Elektron tijorat tizimlari 
Elektron tijorat haqida umumiy ma’lumot 
XX asrning 90-yillari o„rtasidan boshlab butun dunyoda on-line 
savdo sohasida o„sishning faollashganligi kuzatilmoqda. Kompyuter 
qurilmalari ishlab chiquvchi katta kompaniyalardan so„ng, tarmoqqa 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

131 
an‟anaviy mahsulotlar bilan savdo qiluvchilar ham kira boshladilar. 
Ko„plab kitob magazinlari, kompakt-disk va videokasseta magazinlari 
paydo bo„ldi. Hozirda har qanday tovarni tarmoq orqali sotib olish 
mumkin. 
Elektron tijorat (e-commerce) – bu elektron yo„l bilan tijorat 
jarayonlarini tezlashtirishdir. Bu holda axborot, har bir bosqichda 
qog„ozli nusxasini yaratishni chetlab o„tgan holda, axborot qabul 
qiluvchiga yuboriladi. 
«Elektron tijorat» termini o„zida ko„plab turli texnologiyalarni 
birlashtiradi, shu jumaladan – EDI (Electronic Data Interchange – 
ma’luotlar bilan elektron almashish), elektron pochta, Internet, Intranet 
(korxona doirasida axborot almashish), Ekstranet (tashqi olam bilan 
axborot almashish). Shunday qilib, elektron tijoratni Internet orqali 
tijorat yuritish deb tavsiflash mumkin. 
Elektron tijorat tizimlarini ikki sinfga bo„lish mumkin: chakana 
savdoni tashkillashtirish uchun tizimlar va ishbilarmon hamkorlar bilan 
aloqalar uchun tizimlar. 
Elektron tijorat tushunchasi nafaqat Internetga yo„naltirilgan 
tizimlar, shu bilan birga boshqa kommunikatsion muhitlardan 
foydalanuvchi «elektron magazinlar» – BBS, VAN va boshqalar uchun 
ham o„rinlidir. Shu bilan birga, WWWdagi axborotlarni qo„llovchi, ammo 
ma‟lumotlar almashish uchun faks, telefon va boshqa vositalardan 
foydalanuvchi sotish jarayonlari qisman elektron tijorat tizimiga 
kiritilishi mumkin. 
WWW elektron tijoratning asosi bo„lishiga qaramay, bir qator 
tizimlarda boshqa kommunikatsion imkoniyatlardan foydalaniladi. 
Masalan, mahsulot parametrlarini aniqlash yoki buyurtmani hisobga 
olish uchun ma‟lumotllar sotuvchiga elektron pochta orqali jo„natilishi 
mumkin. 
Qanday axborotni elektron ko„rinishda uzatish mumkin? 
Kompyuterda yaratish mumkin bo„lgan har qanday axborotni. Masalan, 
matnli fayllar, elektron jadvallar, berilganlar bazasi, rasmlar, axborot 
so„rovlari, prays-varaqalar, multimedia ma‟lumotlari va boshqalar.