Axborot xavfsizligi ta’lim y о‘nalishi talabalari uchun individual loyihani bajarish va rasmiylashtirish b

4. Foydalanuvchilarning izolyatsiyalangani. Boshqacha aytganda, shaxsiy 
virtual tarmoqlar va virtual mashinalardan foydalanish. Virtual tarmoqlar VPN 
(Virtual Private Network), VLAN (Virtual Local Area Network) va VPLS (Virtual 
Private LAN Service) asosida amalga oshiriladi. Bitta dasturlash sohasida turli 
foydalanuvchilarning kodlarini farqlash maqsadida 
qо‘llaniladi. Ushbu nostandart 
kodlar 
о‘zaro almashib ketishi va bulutli hisoblash tizimi, hamda, 
foydalanuvchining ma’lumotlariga kirishga imkon yaratishi mumkin. Dastur kodida 
xatolik yuz bergan holatda, bir foydalanuvchi boshqa foydalanuvchining 
ma’lumotlaridan oson foydalanishi mumkin. 
Bulutli hisoblash tizimlarining rivojlanishi uning hodimlariga axborotlar 
xavfsizligi, ishonchligi, tezkorligi va qayta tiklanuvchanligi, shuningdek, 
konfidensial axborotlarni chiqib ketishini oldini olishni ta’minlash kabi 
kо‘plab 
muammolarni yuzaga chiqarmoqda. Bularning ichidan ma’lumotlar xavfsizligini 
ta’minlash asosiy muammolardan biri hisoblanadi va barcha mutaxassislar dastlab 
ushubu masalaga e’tibor qaratishadi. Internet xizmatlarining eng yuqori pog‘onasiga 
chiqayotgan hozirgi kunda, bulutli hisoblash texnologiyalarining 
о‘rni beqiyosdir. 
Bulutli hisoblash tizimlarida axborotlarning xavfsizligi asosan kriptografik 
algoritmlar asosida amalga oshiriladi va uning quyidagi 
yо‘nalishlari mavjud: 
Foydalanuvchi va server 
о‘rtasida himoyalangan kanal yaratish. Aloqa 
kanalida axborotlarning xavfsizligini ta’minlash uchun shifrlash algoritmlaridan 
foydalangan holda himoyalangan kanal hosil qilinadi. Himoyalangan kanallarni 
VPN texnologiyalari yordamida hosil qilish mumkin. Ochiq tarmoq 

---

37
himoyalanmagan hisoblanib, unda ma’lumotlarni buzg‘unchilar tomonidan 
о‘qib 
olinishi ehtimoli yuqori hisoblanadi. Ushbu holatda kriptografik usullar samarali 
himoyani ta’minlashda asosiy vositalardan biri sifatida 
qо‘llaniladi. Uning quyidagi 
amallari mavjud: 
− shifrlash; 
− autenfikatsiya; 
− ochiq kalitli tizimlar; 
− uzatilayotgan axborotlarni 
о‘zgartirishdan himoyalash. 
Ochiq tarmoqlarda mavjud ikki odam 
о‘rtasidagi (MITM) xujumidan 
himoyalashda samarali vosita hisoblanadi. Shifrlash algoritmlarini 
qо‘llash orqali 
ochiq kanaldan ma’lumotni himoyalangan holda uzatish mumkin. Ushbu usul bulutli 
tarmoqlardan boshqa tarmoqlarda ham 
qо‘llaniladi. 
Kiruvchi 
ochiq matn
Chiquvchi 
ochiq matn
Shifrlash
Deshifrlash
Mahfiy kalit
Mahfiy kalit
Aloqa 
kanali
2.2- rasm. Shifrlash sxemasi 
 
Bulutda 
ma’lumotlarni 
shifrlangan 
kо‘rinishda saqlash. Bulutda 
ma’lumotlarni saqlash xizmatidan foydalanganda, barcha fayllar va ma’lumotlarni 
shifrlangan 
kо‘rinishda saqlash lozim. Ma’lumotlar shifrlangan kо‘rinishda 
saqlashdan maqsad, bulutli xizmatning egasi yoki admini ham uni ochib 
о‘qishidan 
himoyalash. Bundan tashqari, axborotning egasi yoki foydalanish huquqiga ega 
foydalanuvchilardan boshqa hech kim undan foydalanishi mumkin emas. Buning 
uchun ularga shifrlash kalitini taqdim etishi lozim. 
Shifrlangan ma’lumotlarni bulutda saqlash 
kо‘pchilik kichik tashkilotlar 

---

38
uchun 
о‘rinli hisoblanadi. Bulutli saqlash xizmatlarining kо‘pchiligida guruh bо‘lib 
ma’lumotlarni saqlash imkoniyati mavjud 
bо‘lib, jamoaviy loyihalarni amalga 
oshirishda asosiy 
о‘rin egallaydi. Ammo guruh foydalanuvchilar sonining ortishi 
bulutli hisoblash tizimlari uchun kalitlarni taqsimlash muammosini yuzaga keltiradi. 
Shuning uchun bir guruhda foydalanuvchilar sonini chegaradan oshirmaslik lozim. 
Ma’lumotlarni 
о‘rtadagi proksi serverda shifrlash. Barcha bulut 
texnologiyalari 
о‘z ximatlarini masofaviy foydalanuvchilarga Proksi serverlar orqali 
taqdim etadi. Proksi serverda shifrlash qurilmasini 
о‘rnatish orqali ishonchli 
himoyani tashkil etish mumkin. Bu orqali foydalanuvching 
о‘zining ma’lumotlarini 
bulutda qurilma orqali shifrlab saqlash imkoniyatiga ega b
о‘ladi. Barcha jо‘natilgan 
xabarlar u orqali 
о‘tadi. Serverda saqlash uchun yuborilgan ma’lumotlar unda 
shifrlanadi va foydalanuvchining s
о‘rovi bilan unga yuborilgan xabar deshifrlanadi.
Shifrlash va deshifrlash kaliti faqat ushbu serverga ma’lum hisoblanadi va 
shuningdek, proksi server va bulut server 
о‘rtasida aloqa mavjud emas deb qaraladi. 
Proksi serverdan 
о‘tayotgan ma’lumotlar shifrlangan kо‘rinishda bо‘lishi ham 
mumkin. Bundan tashqari proksi serverda ma’lumotlarga urinishlarining r
о‘yhati 
ham mavjud b
о‘lishi mumkin. Oraliq serverlarning mavjudligi foydalanuvchi uchun 
shaffoflikni ta’minlaydi.
Proksi server
Bulutli server
Ochiq/yopiq 
ma’lumot
Ochiq 
tarmoq
2.3- rasm. Proksi server yordamida ma’lumotlarni shifrlash sxemasi