Azərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti NƏQLİyyat fakultəsi

B
d
 = 0,015xV
a
 + B
a 
 + 0,3 , m və ya B
d
 = 0,054xV
a
 + B
a 
 + 0,3 , m
burada: V
a 
- avtomobilin icazə verilən maksimal sürəti km/saat; 
B
a
- avtomobilin qabarit eni; 
0,3 – empirik əmsal
Yuxarıda qeyd olunan düsturlardan birincisi avtomobilin sürəti km/saatla 
verildiyi halda istifadə edilir. Əgər avtomobilin sürəti m/san ilə verilibsə, onda 
hesabat ikinci düstür əsasında aparılır. 
Avtomobilin əyrixətli hərəkətində dinamiki dəhlizin eni aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
 
a
x
x
d
x
d
B
L
R
R
R
R
B






2
1
2
, m
burada:

x
R
avtomobilin xarici qabarit dönmə radiusu 

d
R
avtomobilin daxili qabarit dönmə radiusu 

1
L
avtomobilin arxa oxunun ortasından qabaq üç hissəsinə qədər
11. 

---

olan məsafədir 
1
a
L
L
c


a
L

avtomobilin bazası 
c

avtomobilin qabaq oxundan qabaq üç hissəsinə qədər olan
məsafədir. 
Dinamiki qabarit uzunluğu avtomobilin statiki uzunluğu L ilə avtomobillər
arasındakı məsafənin d cəmindən ibarətdir: 
L
d
= L + d 
Avtomobillərdə 3 cür komponovka sxemindən istifadə olunur: 
1.Mühərrikin qabaqda yerləşməsi – mühərrik sərnişin salonundan qabaqda 
yerləşir. Belə komponovka sxemigeniş yayılmışdır və onun iki variantından is- 
tifadə edilir: 
-arxa aparan oxlu; 
-qabaq aparan oxlu. 
12. 

---

2.Mühərrikin ortada yerləşdirilməsi – mühərrik qabaq və arxa oxlar arasında 
yerləşdirilir və minik avtomobillərində çox nadir hallarda istifadə olunur. 
3.Mühərrikin arxada yerləşdirilməsi – mühərrik sərnişin salonundan arxada 
yerləşdirilir. 
Avtomobilin dartıcı dinamikasını hərəkətin təhlükəsizliyi baxımından 
qiymətləndirmək üçün aşağıdakı göstəricilərdən istifadə edilir: maksimum sürət 
V
max
və maksimum təcil a
max
, minimum sürətlənmə zamanı t
min
və yolu S
min
. 
Avtomobilin dartıcı dinamikası müəyyən yol vəziyyətlərində (məsələn ötmə 
məliyyatları zamanı) sürücüyə hadisədən qaçmaq imkanı yarada bilər. Yəni sürücü 
avtomobilin qısa müddətdə sürətlənməsi hesabına öz hərəkət zolağına qayıda bilər. 
Bundan başqa yaxşı dartıcı dinamika avtomobilə sərt yoxuşları daha yüksək 
pillələrdə dəff etmək imkanı verir.
Avtomobilin dartıcı dinamikasına onun aşağıdakı elementlərinin texniki 
vəziyyəti böyük təsir göstərir: 
-mühərrik; 
-şassi aqreqatları (sürətlər qutusu, baş ötürücü, qabaq təkərlərin quraşdırılma 
bucaqları və s.); 
-şinlər (təzyiqi, protektor naxışlarının vəziyyəti)
Avtomobilin dartıcı dinamikasının yaxşılaşdırılması üçün aşağıdakı istiqa- 
mətlərdə tədbirlər görülür: 
-avtomobilin xüsusi kütləsinin azaldılması (bunun üçün ilk növbədə 
avtomobildə mühərrikin və banın çəkisi azaldılmalıdır – bunlara yeni metalların və 
kompozit materialların istifadəsi hesabına nail olmaq olar); 
-mühərrikin litr gücünün artırılması, qabarit ölçü və kütlənin azaldılması, yana- 
caq sərfinin azaldılması (bundan ötrü avtomobillərdə daha müasir alışdırma 
yanacaq-püskürmə sistemlərindən istifadə olunur); 
-avtomobil banının axımlılığının yüksəldilməsi; 
-transmissiya aqreqatlarının yağlanmasında istifadə olunan yağların keyfiyyəti- 
nin yüksəldilməsi; 
13. 

---

-pilləsiz transmissiyadan istifadə olunması