Azot tabiatda aylanishi

1. 
   Azot tabiatda aylanishi
   

•Azot barcha tirik organizmlarning omon qolishi uchun muhim bo'lgan asosiy oziq moddalardan biridir. Bu ko'plab biomolekulalarning, jumladan oqsillar, DNK va xlorofillning zarur tarkibiy qismidir. Azot atmosferada dinitrogen gazi (N2) sifatida juda ko'p bo'lsa-da, u ko'pchilik organizmlar uchun bu shaklda deyarli mavjud emas. Azot dinitrogen gazidan ammiakga (NH3) aylantirilgandagina u o’simliklar o’zlashtiraoladigan holatga keladi.
2.Azotfiksatsiya jarayoni va azotfiksatormikroorganizmlar
•Azot gazi (N2) Yer atmosferasining qariyb 80% ni tashkil qiladi, lekin azot ko'pincha ko'plab ekotizimlarda birlamchi ishlab chiqarishni cheklaydigan ozuqa moddasidir. Chunki o'simliklar va hayvonlar azot gazini bu shaklda ishlata olmaydi. Azot oqsillarni, DNKni va boshqa biologik muhim birikmalarni hosil qilish uchun birinchi navbatda boshqa kimyoviy shaklga aylantirish kerak. N2 ni biologik azotga aylantirish jarayoni azot fiksatsiyasi deb ataladi. N2 gazi azot atomlari orasidagi uchlik bogʻning mustahkamligi tufayli juda barqaror birikma boʻlib, bu bogʻlanishni uzish uchun katta miqdorda energiya talab etiladi. Butun jarayon sakkizta elektron va kamida o'n oltita ATP molekulasini talab qiladi. Natijada, faqat ba’zi prokaryotlar guruhi bu jarayonni amalga oshirishga qodir. Azotning ko'p fiksatsiyasi prokaryotlar (tuganak bakteriyalar va erkin holda yashovchi azotfiksatorlar) tomonidan amalga oshirilsa-da, azotning bir qismi abiotik tarzda chaqmoq yoki ma'lum sanoat jarayonlari, shu jumladan qazib olinadigan yoqilg'ining yonishi orqali hosil bo’lishi mumkin.
3.Ammonifikatsiya jarayoni va amminofaktorlar mikroorganizmlar
Ammonifikatsiya protsessi. O'simliklar va hayvonlar qoldig'ida juda ko'p miqdorda organik moddalar bo'ladi. Ularning mineral moddalarga aylanishi o'simliklarning azot bilan oziqlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Oqsillarning chirishi protsessida NN3 hosil bo'lgani uchun ammonifikatsiya protsessi deyiladi. Chirish protsessi aerob va anaerob sharoitda boraveradi, lekin aerob sharoitda tezlashadi. Chirituvchi mikroorganizmlar gruppasiga xilma-xil bakteriyalar misol bo'ladi•Ammonifikatsiya natijasida oqsillar parchalanganda suv, karbonat angidrid, ammiak, vodorod sul`fid, metilmerkaptan (CN3SN) hosil bo'ladi. Yoqimsiz hidli indol, skatol ham hosil bo'ladi. Bunda oqsillarga eng avval proteolitik fermentlar ta'sir etib, peptonlar, polipeptidlar va aminokislotalar hosil qiladi.