Azot tabiatda aylanishi

19.Virusologiya faning paydo bolishi va rivojlanish tarixi
•Virus kasalliklari odamzod paydo bo'lgan vaqtdan beri mavjud. Virusologiya juda yosh fan bo'lib uning tarixining boshlanganiga 100 yildan oshdi xolos. Bu fan o'ziga xos rivojlanish tarixiga ega, chunki viruslarning ochilishidan ancha ilgari ular qo'zg'atadigan kasalliklar o'rganilaboshlagan. Ular ko'pgina tarixiy materiallarda o'z aksini topgan. Jumladan, Eduard Djenner-ning(1749-1823) Chechak va Lui Pasterning (1872-1895 yy.) qutirish kasalligi bo'yicha qilgan ishlari buning yaqqol isbotidir.
•Авваллари вирус (virus лотинча сўз бўлиб – заҳар деган маънони англатади) “юқумли касалликлар заҳари” ёки “чечакка ўхшаш касаллик қўзғатувчи заҳар” деган маънони билдирган. Дастлаб, 1798 йилда Эдвард Дженнер томонидан тасвирлаб берилган. Вирусологиянинг ривожланишини шартли равишта 4 даврга ажратиш мумкин.
20. Virioidlarga tarif bering
Viroidlar mayda (bir necha yuz nukleotid), aylana shaklida, bir zanjirli, oqsillarni kodlamaydigan RNKlar bo'lib, ular yuksak o'simliklarda avtonom ravishda ko'payadi. Ba'zilari patogen, ammo boshqalari aniq simptomlarni keltirib chiqarmaydi. Viruslarning ko'pchiligining genomlaridan farqli o'laroq, viroidlar genomi oqsil kapsidi bilan himoyalanmagan bo’ladi.
21. Prionlarga tarif bering
Прионлар – инфекцион оқсиллар бўлиб, ўзида нуклеин кислота сақламайди, улар анамалияга учраган учламчи структурага эга бўлган оқсиллардир. Улар ўлимга олиб келадиган нейродегенератив касалликларни келтириб чиқаради.
22. Virusologiya faning rivojlanish davrlari
•I давр энг қадимги дунё ва 1892 йил яъни вируслар аниқлангунча бўлган даврни ўз ичига олади. Бу даврда вирусология фан сифатида мавжуд бўлмаган ва барча тадқиқоталар эмперик равишта олиб борилган. Бу даврда Л.Пастер Қутириш билан шуғулланган ва биринчи вирусли касалликка қарши вакцина яратган. Бироқ у вирусларнинг моҳиятини очиб бераолмаган. Шунингдек Э. Дженнер Чечакка қарши вакцинацияни таклиф қилган.
•ІІ давр вирусларнинг яратилиш даври. Биринчи марта вирус мавжудлигини 1892 йилда Д.И. Ивановский исботлаб берган. У тамаки мозаикаси касаллигининг қўзғатувчиси бактериологик фильтирдан ўтаоладиган вируслар эканлигини айтган. Ушбу даврдан бошлаб вирусалогия фани пайдо бўлган.
•ІIІ давр 1930-1970 йилларни ўз ичига олади. Бу даврда классик вирусология ривожланади ва натижада жуда кўплаб потоген вируслар аниқланади. Жумладан:
•1930 йилларда Лейкемик вируслар;
•1970 йил Гепатит В вируси;
1973 йил Гепатит А вируси