B. Abidov, О. G‘. Azimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi asoslari

Fenol va atsetonlar olishning kumol usuli

Fenol va atsetonlar olishning kumol usuli ikki bosqichdan iborat:

1. Kumol (izopropilbenzol)ni izopropilbenzol gidroperoksidi (IPB GP)gacha oksidlash;

   
   

2. IPBGPni fenol va atsetonlarga kislota yordamida parchalash.

   
   

Birinchi bosqich (IPBni IPB GPgacha oksidlash)

Kumolni oksidlash havo yoki texnik kislorod bilan 110-120°C haroratda va 3-5 atmosfera bosimi ostida kobalt yoki marganets naf- tenatlari yoki rezinatlari-katalizatorlari ishtirokida olib boriladi:

-3

-

-₃

110-120°C ►

3-5 atm

Gidroperoksid parchalanib yonaki mahsulotlar hosil bo‘lishini ol- dini olish maqsadida oksidlash 25-30% dan ortmaydigan chuqurlik- kacha olib boriladi.

81

Biroq shunday ehtiyotlikda ham oksidlash mahsulotlarida 1,7-2% gidroperoksid parchalanish mahsulotlari mavjud bo‘ladi.

Oksidlash soatiga 5-7% gidroperoksid hosil bo‘lish tezligi bilan boradi. 4 soatda jarayon 120°C haroratda, taxminan 30% gidroperoksid hosil bo‘lishi bilan yakunlanadi.

Izopropilbenzolni gidroperoksidga oksidlanish kinetikasi quyida- gicha xarakterlanadi.

Avvaliga ma’lum vaqt oksidlash jarayoni juda sekin kechadi, ushbu induksion davrda gidroperoksid yig‘ilib boradi, so‘ngra oksidlash tezligi keskin ortadi, oksidlashning ikkinchi soatidayoq oksi- datda gidroperoksidni vaqt o‘tishi bilan ortib boruvchi parchalanish mahsulotlari ko‘rina boshlaydi.

Induksion davrni qisqartirish uchun xomashyoga kam miqdorda (2-3 %) gidroperoksid, parchalanish mahsulotlarini hosil bo‘lishini pasaytirish uchun esa gidroperoksid yig‘ilishiga bog‘liq holida oksidlash kolonnasi haroratni uning balandligi bo‘yicha pasaytirilib bo- riladi.

Izopropilbenzolni oksidlash jarayoni ikki modifikatsiyada amalga oshirilishi mumkin:

1. emulgatorlar (natriy alkilsulfonati) qo‘llab suv-ishqor emulsi- yasi (1% konsentratsiyali soda eritmasi)da;

   
   

2. «quruq» usul deb nomlangan initsiatorlar ishtirokida toza izopropilbenzolni oksidlash. Rossiyada ikkinchi usul keng ishlatila- di.

   
   

Reaksiyaga kirgan izopropilbenzolga nisbatan IPB GP ni salmog‘i 95% gacha yetadi.