Б. Б. Беркинов, Ш. Р. Джуманиязов, З. Т. Абдулхакимов «институционал иқтисодиёт. Ижтимоий соха иқтисодиёти»


Download 1.28 Mb.
bet93/94
Sana26.09.2023
Hajmi1.28 Mb.
#1687941
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   94
Bog'liq
Янги маъруза матни 2017

Таққослаш кўрсаткичлари

Бозор уй хўжалиги

Буйруқбозлик иқтисодиётида уй хўжалиги

Ўтиш иқтисодиётидаги уй хўжалиги

Мақсадли функция

Тўловга қодир талабнинг чегараланганлиги шароитида фойдалаликни кўпайтириш. Бюджет чекловлари ягона чегараловчи омил сифатида

Ресурслар танқислиги шароитида фойдалаликни кўпайтириш. Бюджет чекловларидан ташқари, вақт ва ижтимоий чекловлар ҳам муҳим

Яшовчанлик қобилиятини йўқотмаслик

Ресурслар

Асосий ишдаги маош

Асосий ишдаги маош + бўш вақтнинг мавжудлиги (асосий ишга боғлиқ) + алоқалар + тарнсфертлар

Расмий, норасмий ва криминал бандликдан ва рента даромадлари сифатида олинадиган ресурслар “портфели”

Бюджет чекловларининг қатъийлиги

Мутлақ қатъий: уй хўжалиги маошдан ташқари бошқа даромад манбаларига эга эмас

Давлат уй хўжаликларига трансфертлар шаклида даромадларнинг катта қисмини олиш имконини беради

Даромадлар турли манбалари ўртасидаги чегараларнинг эгилувчанлиги фаровонлик ва пул даромадлари миқдорлари ўртасидаги қатъий боғлиқлик олиб ташлашга имкон беради

Жамғармаларнинг муҳимлиги ва уларнинг миқдори

Жамғармалар миқдори жамғаришга бўлган мойиллик чегараси миқдори ва жамғарманинг мақсади билан изоҳланади

Жамғармалар ҳам мажбурий (танқислик ва барча даромадни сарфлаш имкониятининг йўқлиги туфайли), ҳам ихтиёрий хусусиятга эга, бунда мажбурий жамғармалар танқислик интенсивлигининг ўсишига қараб ўсади

Жамғармага нисбатан “суғурта” юкламаси максимал даражада, улар муҳим, лекин уларнинг миқдори икки тенденция-мумкин қадар кўпроқ жамғарманинг зарурийлиги ва жамғармариш учун жорий даромадларнинг етишмаслиги каби икки тенденциянинг қарама-қарши ҳаракати натижасида аниқланади

Иқтисодий ресурсларни бирлаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги

Уй хўжалиги аъзоларининг ҳар бири ноёб ресурсларга эга, шунинг учун оила қуриш узоқ муддатли инвестициялаш тўғрисидаги қарор билан айнан бир хил

Оила асосида алоҳида турдаги ноёб ресурсларни бирлаштириш ётади-алоқаларга, маъмурий ҳуқуқларга (прописка, партияга аъзолик) эга бўлиш

Ҳар бир оила аъзосидан мустақил даромад манбаларининг мавжуд бўлиши хатарни камайтиришга имкон беради

Уй хўжалигининг оптимал ҳажми (шу жумладан, болалар тўғрисида қарор қабул қилиш)

Уй хўжалигининг ўсиши ноёб ресурслар ишлаб чиқариш имкониятининг пасайишига қараб тўхтатилади

Уй хўжалигининг ҳажми ўта ноёб ресурсларни олиш харажатлари билан чекланган-алоқалар, турар-жой ва ҳ.к.

Уй хўжалиги аъзоларининг ўхшаш турдаги бандлиги туфайли хатарлар диверсификациясининг чегараланганлиги билан белгиланади

Ички тузилма

Оддий пағонали, бунда “бошлиқ” мавқеини эгаллаган жинс аҳамиятга эга эмас (энг ноёб активга эга бўлган шахс бошлиқ ҳисобланади)

Оддий пағонали, партия-давлат тизимида энг юқори ўрнинин эгаллаган оила аъзоси “Оила бошлиғи” ҳисобланади, кўпроқ бу эркаклардир

Оддий пағонали, жинси ва оиладаги ўрнидан қатъи назар энг барқарор даромадга эга бўлган уй хўжалиги аъзоси “бошлиқ” ҳисобланади

Давлатга нисбатан муносабат

Давлат бозор “хато”ларини тўғрилаш механизми сифатида кўриб чиқилади, ўз навбатида солиқларнинг тўланиши рационал тарзда амалга ошади

Давлат уй хўжалиги фаровонлигининг сўнгги босқичидаги кафолат сифатида қабул қилинади, ўз навбатида, солиқларни тўлаш бурч ҳисобланади

Уй хўжалиги давлат фаолиятида ўзининг яшовчанликни йўқотмаслик учун тўсқинликни кўради (уй хўжалиги фаолияти секторлари ўртасидаги тўсиқлар манбаси, ўз навбатида солиқларни тўлаш ўлпон сифатида қабул қилинади)

Уй хўжалиги учун энг муҳим бўлган ижтимоий сиёсат соҳаси

Меҳнат муносабатлари соҳасидаги сиёсат, солиқ сиёсати, таълим соҳасидаги сиёсат уй хўжалиги учун устивор ҳисобланади. Барча ушбу йўналишлар уй хўжалигининг бозордаги даромадларига тааллуқли

Пенсия, уй-жой-коммунал сиёсати, ижтимоий таъминот сиёсати, таълим соҳасидаги сиёсат устивор соҳа ҳисобланади. Барча ушбу йўналишлар ўта ноёб ресурсларга эга бўлишга тааллуқли

Соғлиқни сақлаш соҳасидаги сиёсат, ижтимоий таъминот тизими ва пенсия тизими сиёсати устивор ҳисобланади. Тўғри маънода уй хўжалигининг яшовчанлиги ушбу соҳалардаги давлат сиёсатига боғлиқ.


Download 1.28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling