B. J. Boltayev, A. R. Azamatov, G. A. Azamatova, B. S. Xurramov nazariya, algoritm, dastur toshkent 2013

o‘zgaruvchilar hisoblanadi. O‘zgarmaslar – miqdorlarning qat’iy belgilangan
qiymatli elementi bo‘lib, dastur ishlashi davomida o‘zgarmaydi. Dasturda
o‘zgarmaslarni turini ifodalashni keragi yo‘q, kompilyatorni o‘zi aniqlab oladi.
O‘zgarmaslardan farqli, o‘zgaruvchi qiymati dastur ishlashi davomida o‘zgarishi
mumkin. Bundan tashqari uni aniq turini dasturda tavsiflash shart. O‘zgaruvchilar
dasturda identifikatorlar yordamida belgilanadi, zarur bo‘lsa o‘zgarmaslar ham
identifikatorlar yordamida belgilanishi mumkin.
Paskalning butun turdagi o‘zgarmas miqdorlari quyidagi jadvalda keltirilgan:

Turi 
Qiymatlar chegarasi 
Egallaydigan xotira hajmi 
Byte 
0..255
8 bit = 1 bayt
ShortInt
–128..127
8 bit = 1 bayt
Integer 
–32768..32767
16 bit = 2 bayt
Word 
0..65 535
16 bit = 2 bayt
LongInt 
–2147483648..2147483647
32 bit = 4 bayt

Miqdorlarning butun turi qiymatlari dasturda 10 lik yoki 16 lik sistemalarda

Turlar 
Sodda 
Satrli 

Ko‘rsatkichli 
Strukturali 

Protsedurali 
Obyektli 
Tartiblangan
Haqiqiy 
Butun 
Mantiqiy 
Belgili 
Sanovchi 
Oraliqli 
Massiv 
Yozuv 
To‘plamli 
Faylli 

---

29
tasvirlanishi mumkin. O‘nlik sistemada sonning har bir razryadiga 0 dan 9 qacha

bo‘lgan qiymat mos keladi. O‘n oltilik sistemada sonning har bir razryadiga 0 dan
15 qacha bo‘lgan qiymat mos keladi va bu holda 10 dan 15 gacha bo‘lgan raqam-
lar lotin alifbosining A dan F gacha bo‘lgan harflari yordamida ifodalanadi. Bitta
16 lik raqamni saqlash uchun xotiradan 4 ta ikkilik razryad ajratiladi.
O‘n oltilik raqamlarning ikkilikdagi va o‘nlikdagi ko‘rinishi quyidagicha: