B. K. Sattorov 00 Moliyaviy risklar nazariyasi

Biroq biz bu tasdiqni yanada aniq baholashimiz mumkin. , , ….. , - , , ….. , samaradorlik va , , ….. , risklarga

202

ega korrelatsiyalanmagan operatsiyalar bo‘lsin, u holda “o‘rtacha arifmetik” operatsiya

= (		+ +. . . + )/			(10.3.1)
samaradorlikka ega					(10.3.2)
= (		+ +. . . + )/
risk esa
=	+			+. . . + /n	(10.3.3)
Bu ularning	matematik			kutishlari va	dispersiyasiga xos

xususiyatlariga mos keladi.
Diversifikatsiya (xilma-xillik) ning matematik samarasini


asoslaymiz. Operatsiyalar korrelatsiyalanmagan va = va ≤ ≤ , bu yerda i = 1, n bo‘lsin. U holda “o‘rtacha arifmetik” operatsiyaning samaradorligi (ya’ni, eng kam operatsion samara-dorlik) dan kam emas, risk esa quyidagi tengsizlikni qoniqtiradi:

√≤ ≤√

(10.3.4)

Shu tariqa, n ortgan sari u kamayadi. Shunday qilib, korrelat-siyalanmagan operatsiyalar sonining oshishi bilan ularning o‘rtacha arifmetigi ushbu operatsiyalarning samaradorlik oralig‘idagi samaradorlikka ega bo‘ladi, risk esa teng qiymatga kamayadi.


Diversifikatsiya ta’siri, mohiyatan, moliyaviy va boshqa bozorlardagi yagona oqilona qoidani o‘zida aks ettiradi. Diversifikatsiya tamoyili shuni ta’kidlaydiki, turli xil aloqaga ega bo‘lmagan operatsiyalarni o‘tkazish kerak, shunda samaradorlik o‘rtacha hisob qilinadi va risk birmuncha qisqartiriladi.


Diversifikatsiya har bir oilada yuzaga keladigan har qanday riskli bitimdagi xavf-xatarni kamaytirish orqali uy xo‘jaligi farovonligini yaxshilashi mumkin. Biroq diversifikatsiyaning o‘zi voqealar rivojidagi umumiy noaniqlikni kamaytirmaydi. Boshqacha aytganda, agar har yili 1000 ta yangi dori preparati ixtiro qilinsa, ularning qanchasi tijoriy foyda keltirishiga nisbatan umumiy noaniqlik farmatsevtika kompaniyalarining aksiyadorlari preparatlar muvaffaqiyatiga qay darajada shubha qilishiga bog‘liq emas. Biroq diversifikatsiya noaniqlikning oila farovonligiga salbiy ta’sirini kamaytiradi. Diversifikatsiyalangan qo‘yilmali va bunga qo‘l urmagan investorlar tomonidan olingan daromad miqdori solishtirganda, eng yirik daromad ikkinchi guruh vakillari tomonidan olinganini ko‘rish mumkin. Lekin eng katta zarar ko‘rganlarning ko‘pchiligi ham ularning orasida ekanini ko‘ramiz. Agar siz

203