B. K. Sattorov 00 Moliyaviy risklar nazariyasi

yutqazmaysiz, lekin agar sh.b. kursi oy mobaynida pasaymay, balki ko‘tarilsa, u holda daromad olish imkoniyatidan mahrum bo‘lasiz.


Boshqa variant: sizga bir oy ichida 1000000 sh.b.ingizni 8000 so‘m narxda sotish huquqini (lekin majburiyati emas) beradigan “put” optsioni uchun sug‘urta badalini hozir to‘lagan holda, sh.b. kursi pasayishidan sug‘urtalanishingiz mumkin. Agar sh.b. kursi 8000 so‘mdan pasayib ketsa, siz zarar ko‘rmaysiz, chunki o‘z “put” optsioningizdan bir oy foydalanishingiz va 8000 so‘mdan sotishingiz mumkin. Agar sh.b. kursi o‘ssa, o‘z 1,0 mln sh.b.ingizni yanada yuqoriroq kurs bo‘yicha sotasiz va shu tariqa qo‘shimcha daromadni qo‘lga kiritasiz.


Sug‘urta polisidan tashqari, odatda, sug‘urta toifasiga mansub bo‘lmagan, lekin xuddi shunday iqtisodiy vazifasini bajaradigan, ya’ni, zararlar kompensatsiyasini ta’minlaydigan shartnomalar va qimmatli qog‘ozlarning boshqa turlari ham bor. Eng keng tarqalgan misol – kredit kafolati yoki kredit kafilligi bo‘lib, u kreditorlarni to‘lovga layoqatsiz qarz oluvchilar oqibatida yuzaga keladigan zararlardan sug‘urtalaydi. Zararlardan sug‘urtalashning boshqa yana bir usuli – bu optsionlarning har xil turlaridir.


Sug‘urtalovchi professional risk tashuvchi hisoblanadi. Shartnoma shartlaridan faqat biri hisoblanuvchi riskni o‘tkazish haqida uchinchi tomon bilan kelishuvdan farqli o‘laroq, bu yerda riskni o‘tkazish shartnomaning asosiy mazmuni sanaladi. Sug‘urta – bu sug‘urta hodisasi yuzaga kelgan vaqtda risk uchun moliyaviy javobgarlikni o‘tkazish bo‘lib, odatda, shartnoma shartlarida ayrim hollarda sug‘urtalovchi to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘lash majburiyatini emas, balki sug‘urta hodisasi oqibatlarini huquqiy tartibga solish majburiyatini olishi kelishib olinishi lozim bo‘lsa -da, zararni to‘lash bo‘yicha sug‘urtalovchining majburiyatini o‘zida aks ettiradi.


Sug‘urta riskni shartnoma asosida o‘tkazish bo‘lgani uchun, sug‘urtalovchi hodisa uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga oladigan hodisalar va shart-sharoitlarning turlari batafsil kelishib olinishi va moliyaviy qoplama chegarasi belgilangan bo‘lishi kerak. Bu qoplashning turli yo‘llari mumkin bo‘lganda yoki sug‘urta polisi chet el sug‘urta bozorida zararni qoplayotganda muhim, chunki qoplab berish shartlari, qoplash chegarasi va oqibatlarini aniqlash turli mamlakatlarda turlicha bo‘lishi mumkin.