B. S. Isomov, L. N. Jiyanov

Msf

Sf

I

Rasm. 4.3. Investitsion talab egri chizig'i

Shunday qilib, foiz stavkasi qanchalik yuqori bo'lsa, sarmoyaga bo'lgan talab shunchalik past bo'ladi; investitsiyalarga bo'lgan talab va kutilayotgan sof daromad darajasi o'rtasida xuddi shunday bog'liqlik mavjud. Sof foyda stavkasi foiz stavkasidan oshib ketgan taqdirda investitsiya qilish foydalidir, ya'ni
Msf > Sf
Aksincha, foiz stavkasi kutilgan sof foyda stavkasidan oshsa, ya'ni Sf > Msf, keyin bu holda sarmoya korxona uchun foydali emas. Sof foyda darajasi va investitsiyalarga bo‘lgan talab o‘rtasidagi teskari bog‘liqlik inflyatsiya darajasining oshishi bilan foiz stavkasi ham oshib borishi bilan izohlanadi. Bunday hollarda sof foyda stavkasi foiz stavkasidan yuqori yoki unga teng bo‘lgan investitsiya loyihalarinigina amalga oshirish uchun qabul qilinishi mumkin. Shunday qilib, foiz stavkasining oshishi bilan investitsiya loyihalari samaradorligiga qo'yiladigan talablar mutanosib ravishda oshadi va natijada ushbu talablarni qondira oladigan bunday loyihalar soni kamayadi va investitsiyalarga bo'lgan talab kamayadi. Ma'lumki, nominal va real foiz stavkalari mavjud. Haqiqiy stavka nominal stavkadan inflyatsiya darajasi bilan farqlanadi, ya'ni.
Sf =Sn-Ui (4)
Buyerda:
Sf -real foiz stavkasi;
Sn - nominal foiz stavkasi;
Ui - inflyatsiya darajasi.
Shuni ta'kidlash kerakki, investitsiya qarorlarini qabul qilishda nominal emas, balki real foiz stavkasi muhim rol o'ynaydi. Yuqorida aytilganlardan xulosa qilishimiz mumkinki, investitsiyalarni jalb qilish va samaradorligini oshirish uchun investitsiya jarayonini samarali boshqarish kerak. Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsiya jarayonini boshqarish barcha investorlar uchun tsivilizatsiyalashgan o'yin qoidalarini, shuningdek, investitsiya faoliyatini jonlantirish va investitsiya samaradorligini oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishni anglatadi. Davlat investitsiya jarayoniga iqtisodiy, ma'muriy, huquqiy va boshqa dastaglar (richaglar) yordamida ta'sir qilishi mumkin. Bozor munosabatlari sharoitida, birinchi navbatda, iqtisodiy dastaklarga ustunlik berish kerak, chunki ular o'z mohiyatiga ko'ra bozor iqtisodiyotiga eng mos keladi.Ma’muriy dastaklar mamlakat uchun katta iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan muayyan maqsadga erishish uchun iqtisodiy dastaklar yetarli bo‘lmasa yoki samarasiz bo‘lsagina qo‘llanilishi kerak.
Davlat soliq tizimini takomillashtirish, oqilona moliya-kredit siyosati va boshqa dastaklarni amalga oshirish asosida iqtisodiyotning barqarorligini va inflyatsiyaning past darajasini ta’minlashi shart, bu esa investisiya faoliyatini jonlantirish shartidir. Mamlakatda investitsiya faoliyati uzoq muddatli xarakterga ega bo‘lgan ayrim qonun hujjatlari asosida tartibga solinishi juda muhim. Bozor munosabatlariga o‘tish yillarida investisiya faoliyati sohasida ma’lum me’yoriy-huquqiy baza yaratildi, bu investitsiya faoliyatida ma’lum ijobiy rol o‘ynadi va o‘ynamoqda. Uning asosiy kamchiliklari shundaki, u tez-tez o'zgarib turadi va shuning uchun hali ham mukammal emas. Bularning barchasi mamalakatimiz iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarning zaif oqimining sabablaridan biridir. Yaxshi me'yoriy-huquqiy baza investitsiya jarayonini boshqarish uchun asosiy hisoblanadi. Asosiy faktorlarni, ularning investitsiya faoliyati va investitsiya samaradorligiga ta'sir qilish mexanizmini bilish katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. Shu bilan birga, omillarning umumiyligini hisobga olish kerak, chunki faqat bu holda investitsiya faoliyatini boshqarish va maqsadga erishish mumkin.