B. Siddiqov S. Abdullayev sh. Mexmonaliyev

Bolalar iqtidorining belgilari:
Qobiliyatlarni rivojlantirishning yuqori darajasi;
Yuqori darajadagi o‘rganish;
Ijodiy ko‘rinishlar (ijodkorlik); motivatsiya.
Iqtidorli bolalar uchun o‘quv dasturlari odatdagidan yuqori darajadagi fikrlash jarayonlarini rivojlantirish, psixologik va shaxsiy rivojlanish, ijodiy qobiliyatlarni yaxshilash va, albatta, bilim, ko‘nikma va qobiliyatlarni yuqori darajada o‘zlashtirishni ta'minlaydi.
Iqtidorli bola - bu munosabatlarning uyg'un kombinatsiyasi: kommunikativ, intellektual, axborot, xissiy va shaxsiy sifatlarga ega. Bola munosabatlarining har qanday sohasiga e'tibor bermaslik uning rivojlanishining uyg'unligiga ta'sir qiladi. Yuqori intellekt yoki akademik qobiliyat, amaliyot va ilmiy tahlillar shuni ko‘rsatadiki, nafaqat balog'at yoshida, balki maktabda o‘qish jarayonida ham muvaffaqiyatga kafolat bermaydi. Shuning uchun didaktik konstruktsiyalar iqtidorli bolaning shaxsiyatining birligi va murakkabligini tushunishdan kelib chiqishi juda muhimdir. Shu sababli, iqtidorli bolalar uchun ta'lim jarayoni maxsus ta'lim muhitini yaratishni talab qiladi.
1) iqtidorli bolalarning tabiiy moyilliklarini ochish va rivojlantirish vositasi bo‘lib xizmat qilishi kerak (atrof-muhit ham mazmunan, ham faoliyat usullarida iloji boricha xilma-xil bo‘lishi kerak);
2) iqtidorning situatsion turi bo‘lgan bolalarga ijodiy harakat holatini boshdan kechirish imkonini beradigan vositaga aylanishi kerak (atrof-muhit ijodiy holatga kirishga yordam beradigan vaziyatlar bilan to‘yingan bo‘lishi kerak, ijro paytida ijobiy hissiy mustahkamlash majburiydir. vazifa);
3) tanlangan faoliyatga bo‘lgan ehtiyojni qondirish vositasi, shaxsiy o‘zini o‘zi tasdiqlash vositasi, shaxsiy iqtidorli bolalar uchun umuminsoniy qadriyatlarni joriy qilish vositasi bo‘lishi kerak (atrof-muhit imkon qadar boy bo‘lishi kerak). mavzu mazmuni va umuminsoniy qadriyatlar haqidagi axloqiy-axloqiy g'oyalar nuqtai nazaridan).
Ushbu rivojlanayotgan muhit o‘quv jarayonining markaziy qismi sifatida turli xil ta'lim e'tiqodlarini, ularning elementlarini, o‘quv materialini va ta'lim jarayonining sub'ektlarini birlashtiradi. Eng qiyini - o‘qituvchi va iqtidorli bolaning sub'ektivligini uyg'un shakllantirish, chunki talaba avtomatik ravishda ta'lim faoliyati sub'ektiga aylana olmaydi [33.56].
Bu borada Amerikalik olimlar tomonidan 400 ga yaqin taniqli odamlarning tarjimai holi o‘rganib chiqilganda ulardan 60 foizi maktab ta’limi davrida jiddiy muammolarga duch kelganliklari aniqlandi. Aktual va potentsial qobiliyatlar tushunchasining mavjudligi rivojlanishni oldindan bashorat qilish muammosini muhim deb hisoblaydi. Shaxsning har qanday sifatlari va xarakter xususiyatlari, fe’l - atvoridagi va faoliyatidagi fazilatlari kattalarga kelajakda bolaning buyuk olim, rassom yoki davlat arbobi bo‘lishi mumkinligini aniqlashga yordam beradi.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib uzluksiz ta’lim tizimining quyi bosqichlaridanoq o‘quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini aniqlash va ta’lim mazmunini shu asosda tashkil etish maqsadga yo‘naltirilgan faoliyatning rivojlanishini ta’minlovchi, intellekt va bilimlarni ro‘yobga chiqaruvchi asosiy omillardan biridir. Ta’lim-tarbiya tizimini tubdan o‘zgartirish, barkamol insonni shakllantirish kelajak taqdirimizni belgilab beruvchi dolzarb masalalardan biriga aylandi.
Iqtidorli o‘quvchilar bilan ishlash tizimini takomillashtirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti–ning 2018 yil 27 iyundagi “Yoshlar – kelajagimiz Davlat dasturi to‘g‘risida”gi PF-5466-son Farmoni [3] hamda 2018 yil 14 avgustdagi “Yoshlarni ma’naviy-axloqiy va jismoniy barkamol etib tarbiyalash, ularga ta’lim-tarbiya berish tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3907-son Qarori [6] qabul qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining -Yoshlarni ma’naviy-axloqiy va jismoniy barkamol etib tarbiyalash, ularga ta’lim-tarbiya berish tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish chora-tadbirlari to‘g‘risida‖gi Qarori bilan tasdiqlangan chora-tadbirlar dasturida iqtidorli o‘quvchilar bilan ishlashga doir quyidagi vazifalar belgilab berilgan:
- umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida haftaning bir kunini -o‘zini o‘zi rivojlantirish kuni deb e’lon qilish:
- o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlaridan kelib chiqqan holda, mashg‘ulotlarni tashkil etish va o‘tkazish;
- o‘quvchilar tomonidan ishlab chiqilgan ishlanmalar va ijod namunalari ko‘rgazmalarini tashkil etish hamda ularni rag‘batlantirish:
- ommaviy axborot vositalari, kino, teatr va musiqa san’atida ѐshlar o‘rtasida xalqimiz ma’naviyatini, milliy istiqlol g‘oyasini targ‘ib qilishga, bugungi islohotlarning mohiyatini yoritishga qaratilgan tizimli ishlarni tashkil etish;
- yoshlarga har tomonlama o‘rnak bo‘ladigan “Zamonamiz qahramoni” obrazlarini yaratish va targ‘ib qilish;
-“Men nechun sevaman O‘zbekistonni” mavzusidagi ijodiy ishlar tanlovini (insho yozish, she’riyat, rassomchilik va boshqalar bo‘yicha) har yili o‘tkazish;
- ZiyoNET axborot tarmog‘ining elektron va audio kitoblar bazasini milliy va jahonning eng yaxshi badiiy adabiyotlari bilan boyitish va unga barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining ulanishini ta’minlash;
- ta’lim muassasalarida yoshlar teatr studiyalarini tashkil etish;
- yoshlarning ilmiy dunyoqarashini kengaytirish, tabiiy va texnik fanlarga bo‘lgan qiziqishini qo‘llab-quvvatlash, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bo‘yicha bilimini oshirishga qaratilgan ilmiy-ommabop –“Intellektual taraqqiyot” televizion ko‘rsatuvini tashkil etish;
- umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida fanlarni na'munali o‘zlashtirayotgan, ijobiy xulq-atvorini namoyon etgan yoshlarni rag‘batlantirish tizimini joriy etish, ularning yutuqlarini ommaviy axborot vositalarida boshqalarga o‘rnak sifatida targ‘ib qilish;
- yoshlar o‘rtasida milliy g‘oyani targ‘ib qilish, ularda davlat ramzlari va milliy qadriyatlarga hurmat hissini uyg‘otish, amalga oshirilayotgan islohotlarning mazmun-mohiyatini yoshlarga yetkazish [6].
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev rahbarligida 2019 yil 19 mart kuni Yoshlarga e’tiborni kuchaytirish, yosh avlodni madaniyat, san’at, jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, ularda axborot texnologiyalaridan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish, yoshlar o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib qilish, xotin-qizlar bandligini ta’minlash masalalariga bag‘ishlangan videoselektor yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Yig‘ilishda davlatimiz rahbari ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi ishlarni yangi tizim asosida yo‘lga qo‘yish bo‘yicha 5 ta muhim tashabbusni ilgari surgan edi.