B. T. Musayev, K. R. Aliyeva, B. Narimanov O‘zbekiston respublikasining konstitutsiyaviy huquqi darslik toshkent – 2019

Yodda tuting!

Konstitutsiya yuqorida ko’rsatilganlardan boshqa hech qanday holatda fuqarolarning saylov huquqini cheklashga yo‘l qo‘ymaydi.

Saylovlarda turli senzlar ya’ni cheklashlar va talablar o‘rnatilishi mumkin. Hozirgi kunda butun dunyoda saylov huquqida mavjud bo‘lgan senz – bu yosh senzidir. Yosh senzi fuqaroni voyaga yetgan bo‘lishi, uning natijasida esa o‘z harakatiga javob bera olishni nazarda tutadi.

Masalan, O‘zbekistonda saylash huquqiga 18 yoshdan ega bo‘linadi. Hamma organlarga saylash huquqi 18 yoshdan vujudga keladi. Saylanish huquqi esa turli organlarga turlicha o‘rnatilgan. Xalq deputatlari mahalliy Kengashda deputatlar uchun 21 yosh, Qonunchilik palatasi deputatlari, Senat a'zolari uchun 25 yosh. O‘zbekiston Prezidenti bo‘lib saylanish uchun 35 yosh belgilangan. Shu yoshga yetmaganlar tegishli organlarga saylana olmaydi.

O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida boshqa, milliy, jinsiy, irqiy, mulkiy, irqiy cheklashlar nazarda tutilmagan.

Konstitutsiyaning 99-moddasiga binoan, Przident bo‘lib saylanish uchun fuqaro o‘ttiz besh yoshdan kichik bo‘lmasligi, davlat tilini yaxshi bilishi, saylovgacha O‘zbekistonda kamida 10 yil muqim (doimiy) yashagan bo‘lishi kerak. Shu shartlar mavjud bo‘lsa fuqaro nomzodi tegishli tartibda Prezidentlikka nomzod sifatida qo‘yiladi va saylovda ishtirok etadi.

“O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risida”gi qonunda ham Prezidentlikka nomzodlar oldiga ba'zi talablar qo‘yiladi. Ular quyidagilar Prezidentlikka nomzodlar bo’la olmaydilar:

Konstitutsiya Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari va Senat a'zosi bo‘lib saylanadiganlar oldiga ayrim talablarni qo‘ygan, fuqaro deputat va senator bo‘lib saylanish uchun yigirma besh yoshga to‘lgan va kamida besh yil O‘zbekistonda muqim yashagan bo‘lish kerak.

“O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to‘g‘risida” Qonunda ham deputat bo‘lib saylanuvchilarga ba'zi talablar qo‘yilgan. (25-modda).

sodir etgan og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyati uchun sudlanganlik holati tugallanmagan yohud sudlanganligi olib tashlanmagan fuqarolar	saylov kuniga qadar so‘nggi besh yil mobaynida O‘zbekiston hududida muqim yashamagan fuqarolar
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining harbiy xizmatchilari, Milliy xavfsizlik xizmati, boshqa harbiylashtirilgan bo‘linmalarning xodimlari	diniy tashkilotlar va birlashmalarning professional xizmatchilari deputatlikka nomzod qilib ro‘yxatga olinmaydi

Senat a'zoligiga saylanish uchun qonunning 53-moddasida talablar qo‘yilgan bo‘lib, senatorlikni yigirma besh yoshga to‘lgan kamida besh yil O‘zbekistonda muqim yashgan, Qoraqalpog‘iston Jo‘qorg‘i Kengesi va Mahalliy Kengash deputatlari saylanadi.

Sudyalar, prokurotura organlari va hokimiyat ijroiya organlarining mansabdor shaxslari (hokimlar bundan mustasno) deputat etib saylangudek bo‘lsalar, egallab turgan lavozimlaridan bo‘shash to‘g‘risida ariza berganlari taqdirdagina xalq deputatligiga nomzod etib ro‘xatga olinadi.