"baholash ishi va investitsiyalar" kafedrasi sangilova dinara komiljon qizi "investitsiya loyihalari bozor qiymatini

WACC = k
d 
(1 – t
c
) w
d 
+ k
p
w
p 
+ k
s
w
s
(10) 
bu yerda, k
d
— jalb qilingan mablag‗lar bo‗yicha bank foiz stavkasi; t
c
— 
korxonaning daromad solig‗i stavkasi; k
p
— imtiyozli aksiyalar bo‗yicha daromad 
stavkasi; k
s
 — oddiy aksiyalar bo‗yicha daromad stavkasi; w
d 
— korxona kapitali 
tarkibida jalb qilingan kapital ulushi; w
p
— korxona kapitali tarkibida imtiyozli 
aksiyalar ulushi; w
s
 — korxona kapitali tarkibida oddiy aksiyalar ulushi. 
Diskontlash stavkasini hisoblash usulining tanlanishi va hisoblashda olingan 
qiymatlar va farazlar baholovchi tomonidan baholash to‗g‗risidagi hisobotda 
asoslantirilishi lozim. Baholash ob‘ektining prognoz davri tugaganidan keyingi 
qiymati quyidagi usullardan biri yordamida hisoblanadi: 
 
eskirish va kapital qo‗yilmalarning qiymatlari teng deb faraz 
qilinganda, prognozdan keyingi davrda barqaror daromadlar olish prognoziga 
asoslangan Gordon modeli yordamida
30
: 
(11) 
bu yerda, FV — baholash ob‘ektining prognoz davri tugagandan keyingi 
qiymati; CF
(t+1)
— prognozdan keyingi davrning birinchi yili uchun pul oqimi; 
D — diskontlash stavkasi; g — sotuv pul oqimining o‗sish sur‘ati; 
 
mo‗ljallanayotgan sotuv, u baholash ob‘ektini sotish majburiyati 
mavjud bo‗lgan yoki bunday sotish muayyan turdagi biznesga xos bo‗lgan holda 
qo‗llaniladi. Sotuv narxini hisoblash pul oqimini qiyosiy baholash ob‘ektlari 
sotuvlariga doir; 
 
sof aktivlar qiymatiga doir; 
30
9-son MBMS «Biznes qiymatini baholash»ni qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar. O‘zbekiston Respublikasi 
Mulkni 
baholash Milliy 
standarti (9-son 
MBMS) 
«Biznes 
qiymatini 
baholash»ga
ilova 

---

56 
 
tugatish qiymatiga doir ma‘lumotlar tahlili asosida olingan 
koeffitsiyentlar yordamida qiymat ko‗rsatkichlariga qayta hisoblashdan iborat. 
Baholash ob‘ektining joriy qiymati POD usuli bilan prognoz davri pul 
oqimlarining joriy qiymatlari va baholash ob‘ektining prognoz davri tugaganidan 
keyingi joriy qiymati yig‗indisi sifatida hisoblanadi. 
Baholash ob‘ektining bozor qiymatini olish uchun quyidagi tuzatishlarni 
kiritish talab etiladi: 
- 
pul oqimini shakllantirishda ishga solinmagan aktivlarning (agar ular 
mavjud bo‗lsa) qiymati qo‗shiladi; 
- 
xususiy aylanma kapitalning ortiqcha qismi qo‗shiladi (taqchilligi 
ayiriladi); 
- 
agar korxona xususiy kapitalining qiymatini hisoblash uchun 
investitsiyalangan kapitalga olingan pul oqimidan foydalanilayotgan bo‗lsa, uzoq 
muddatli qarzlar miqdori ayirib tashlanadi. 
Baholash ob‘ekti biznesdagi mulk ulushi bo‗lgan holda ham baholovchi 
nazorat va likvidlik darajasiga qarab tuzatishlar kiritadi. 
Baholash ob‘ekti qiymatini daromadni kapitallashtirish usuli yordamida 
aniqlash ayrim davr (odatda — bir yil) mobaynida olingan daromad miqdorini shu 
daromadga muvofiq bo‗lgan kapitallashtirish stavkasiga bo‗lish yo‗li bilan, 
quyidagi formula bo‗yicha amalga oshiriladi
31
: 
(12) 
bu yerda, PV — joriy qiymat; CF — yil (yoki boshqa tanlangan davr) 
mobaynida olish kutilayotgan daromad; R — kapitallashtirish stavkasi. 
Kapitallashtirilishi lozim bo‗lgan daromad miqdori quyidagi usullardan biri 
bilan hisoblanadi: 
31
9-son MBMS «Biznes qiymatini baholash»ni qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar. O‘zbekiston Respublikasi 
Mulkni 
baholash Milliy 
standarti (9-son 
MBMS) 
«Biznes 
qiymatini 
baholash»ga
ilova 

---

57 
- joriy daromadlar usuli bilan — kapitallashtirilishi lozim bo‗lgan daromad 
miqdori sifatida so‗nggi hisobot davri ko‗rsatkichlari olinadi; 
- daromadning oddiy o‗rtacha miqdorini hisoblash usuli bilan — 
kutilayotgan daromad miqdori retrospektiv davrdagi daromadning o‗rtacha 
miqdoriga teng deb olinadi; 
- daromadning o‗lchangan o‗rtacha miqdorini hisoblash usuli bilan — 
kutilayotgan daromad miqdori retrospektiv davrdagi daromadning o‗lchangan 
o‗rtacha miqdoriga teng deb olinadi, bunda daromadni olish davri baholash 
sanasiga qancha yaqin bo‗lsa, uning ko‗rsatkichi vazni shuncha salmoqli bo‗ladi; 
- mavjud tendensiyalar davom etadi degan farazga asoslangan trend (statistik 
usul) bilan oxirgi uch yil uchun retrospektiv ma‘lumotlarga asoslanib trend tuzish. 
Baholovchi daromadning o‗sish sur‘atlari yo‗qligini prognoz qilgan bo‗lsa, 
kapitallashtirish stavkasi miqdor jihatidan diskontlash stavkasiga tenglashtiriladi. 
Baholash ob‘ektining joriy qiymati kapitallashtirish usuli yordamida yil 
(yoki boshqa davr) mobaynida olinishi kutilayotgan daromad miqdorini 
kapitallashtirish stavkasiga bo‗lish yo‗li bilan hisoblanadi. 
Baholash ob‘ektining bozor qiymatini olish uchun pul oqimlarini 
shakllantirishda ishga solinmagan aktivlar (agar ular mavjud bo‗lsa) bozor 
qiymatini qo‗shish lozim. Baholash ob‘ekti biznesdagi mulk ulushi bo‗lgan holda 
ham baholovchi nazorat va likvidlik darajasiga qarab tuzatishlar kiritadi.